Kontrolę nad jakością roślin z naszej szkółki sprawuje:
Bez Czarny
Czarny Bez Sampo w doniczce
Czarny Bez Haschberg w doniczce
Czarny Bez Samyl w doniczce
Czarny Bez Korsor w doniczce
Czarny bez Haidegg 17 w doniczce
Bez czarny – sadzonki czarnego bzu ze szkółki drzew i krzewów owocowych
Bez Czarny (Sambucus nigra) to gatunek zaliczany do rodziny przewiertniowatych (Caprifoliaceae), znany już starożytnym Egipcjanom czy Indianom. Można spotkać się również z nazwą bez dziki czy lekarski. Jest rośliną powszechną i chętnie sadzoną w praktycznie całej Europie. Bez czarny to krzew ozdobny posiadający również właściwości lecznicze. Pochodzi z północnej Afryki i zachodniej Azji. Mimo że czarny bez (Sambucus nigra) i lilak pospolity (Syringa vulgaris) wydają się być do siebie nieco podobne z daleka, są to jednak dwie różne rośliny, należące do różnych rodzin. Stąd w naszej ofercie nie są dostępne żadne Lilaki. Bez czarny to pospolity krzew, którego można spotkać przy miedzach, lasach, nieużytkach czy przydrożach. Najlepiej rośnie na stanowiskach słonecznych, można spotkać go również w półcieniu. Jednak takie stanowisko wpływa na to, że owoce czarnego bzu nie zawierają aż tyle cukru. Jest to gatunek wytrzymały, mało wymagający oraz odporny na choroby, szkodniki, mrozy czy zanieczyszczenia powietrza. Rośnie szybko jako duży krzew lub mniejsze drzewo w zależności od formy prowadzenia do ok. 5-8m wysokości. Tworzy sztywne i grube pędy wypełnione jasnym, gąbczastym rdzeniem. Kora na pędach początkowo jest zielona, później w miarę dojrzałości jasnobrunatna z widocznymi przetchlinkami. Liście są charakterystyczne, najczęściej składają się z 5-7 listków o eliptycznym kształcie i ciemnozielonym kolorze.
Sadzonki bzu czarnego - dlaczego warto zasadzić go w ogrodzie?
Krzew bzu może być również rośliną dekoracyjną. Kwitnienie przypada na przełomie maja i czerwca, wówczas pojawiają się białe lub biało-żółte, drobne kwiatki zebrane w duże, płaskie baldachogrona. Zapach kwiatów i liści jest mdły i duszący, dlatego choroby i szkodniki nie atakują krzewów. Owocowanie przypada zazwyczaj na okres sierpień-wrzesień. Pojawiają się wtedy kuliste, czarne lub fioletowe, soczyste pestkowce, które po dojrzeniu szybko opadają. Zbiór następuje wtedy, gdy wszystkie owoce w baldachu są dojrzałe. Dorosłe krzewy bzu są częstym widokiem w przydomowych ogródkach, gdzie ceni się je nie tylko za wyśmienite owoce, ale również za to jak krzew ten kwitnie.
Owoce bzu czarnego
Gatunek ten szybko wchodzi w owocowanie, z kilkuletniego krzewu (4-letniego) można zebrać do ok. 12 kg owoców. Bez czarny to wszechstronna roślina, praktycznie każda część nadaje się do wykorzystania- owoc, kwiat, kora, liście. Jest powszechny w kuchni domowej jako surowiec do produkcji przetworów- win, soków, konfitur. Może być również składnikiem rozmaitych sałatek. W przemyśle spożywczym ma zastosowanie jako naturalny barwnik. Zarówno kwiaty czarnego bzu jak i owoce czy młode liście posiadają właściwości lecznicze. Jest to doskonały surowiec zielarski, wykorzystywany w leczeniu chorób reumatycznych, leczenia przeziębień, stanów zapalnych dróg oddechowych. Jego właściwości lecznicze i wspomagające odporność doceniane są od wieków zarówno w medycynie ludowej jak i konwencjonalnej. Bogate źródło witaminy c, posiada działanie moczopędne. Coraz popularniejsze staje się również zakładania plantacji bzu czarnego w Polsce.
Wartości odżywcze i lecznicze bzu doceniono również w przemyśle farmaceutycznym oraz kosmetycznym (np. olejek z kwiatów czarnego bzu). Roślina wykorzystywana w celach leczniczych, jako ozdoba ogrodu czy składnik wielu przetworów i dań. Znana w całej polsce pod wieloma nazwami. Bez czarny posiada dużą liczbę nazw zwyczajowych, do najpopularniejszych zaliczyć można przedewszytskim: bez pospolity, bzowina, bzina, bzowina czarna, buzina, best, bestek, bez apteczny, bez aptekarski, bez biały, bzowki, flider, gołębia pokrzywa, hebz, holunder, hyćka.
Czarny Bez sadzonki – uprawa, stanowisko
Czarny bez rośnie dobrze na glebach próchnicznych, wilgotnych zasobnych w wapń i azot o ph 5,5-6,5. Na słabszych ziemiach wzrost jego jest powolniejszy i ostatecznie osiąga mniejsze rozmiary. Jest rośliną łatwą w uprawie oraz mrozoodporną, mimo wszystko należy unikać zastoisk mrozowych. Optymalnym stanowiskiem jest miejsce słoneczne, odpowiednia dawka słońca wpływa pozytywnie na kwitnienie i owocowanie. Roślina może rosnąc zarówno w pełnym słońcu, półcieniu czy całkowicie zacieniona jednak gorsze warunki oświetleniowe odbiją się na jej wzroście i owocach. Krzewy bzu bardzo dobrze nadają się na żywopłoty czy naturalne osłony, wówczas trzeba je sadzić w rozstawie od 1,5-2,5m. Bez czarny jako roślina w Polsce występuje jako gatunek pospolity, który można znaleźć na całym jej terenie. Roślina bardzo dobrze znosi również warunki miejskie.
Czarny Bez – odmiany i właściwości
Obecnie jest wiele odmian bzu czarnego, szczególnie tego sadzonego w celach dekoracyjnych o ozdobnych liściach i różnokolorowych kwiatach. Najpopularniejsze i najchętniej sadzone odmiany do przetwórstwa to: Sampo, Samyl oraz Haschberg. Czarny bez z uwagi na swój bogaty skład chemiczny ma wiele właściwości prozdrowotnych. Bez czarny jest to roślina lecznicza posiadające szereg właściwości prozdrowotnych. Szczególnie cenne i najbardziej przydatne są kwiaty i owoce bzu czarnego. Kwiaty zawierają kwasy organiczne, flawonoidy, garbniki, sole mineralne. Preparaty z kwiatów bzu stosuje się w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła, w przebiegu gorączki działają napotnie, lekko moczopędnie, przeciwbólowo. Owoce posiadają liczne kwasy organiczne, garbniki, antocyjany, witaminę C oraz z grupy B, pektyny, cukier. Preparaty z owoców bzu znajdują zastosowanie w oczyszczania i odtruwaniu organizmu ze szkodliwych produktów przemiany materii. Działają przeciwbólowo w reumatyzmie czy migrenie. Ponadto substancje zawarte w czarnym bzie działają przeciwwirusowo oraz przeciwbakteryjnie, wspierają działanie systemu odpornościowego, działają wykrztuśnie w utrudnionym odkrztuszaniu. W trakcie przeziębienia można stosować sok z owoców bzu. W kosmetyce wyciągi z bzu znaleźć można w maseczkach i kremach do pięlęgnacji skóry starzejącej. Pamiętać należy o tym, aby zbierać tylko w pełni dojrzałe owoce i liście, ponieważ te niedojrzałe zawierają trujący glikozyd (trujący po spożyciu w większych ilościach). Najlepiej stosować owoce po przemrożeniu. Również obróbka termiczna czy suszenie, powoduje ulatnianie się szkodliwego związku – kwasu cyjanowodorowego. Dlatego nie należy używać przykrywek do naczyń, w których przygotowujemy przetwory.
Czarny Bez – cięcie
Krzewy bzu czarnego do corocznego i obfitego owocowania wymagają regularnego cięcia. W tym celu pędy dwuletnie po owocowaniu jesienią, lub w okresie zimowym lub wczesną wiosną wycina się nisko nad ziemią. Na ich miejsce wiosną wyrosną silne, młode jednoroczne pędy. W uprawie amatorskiej można ciąć krzew rzadziej, przynajmniej co 2-3 lata, wycinając najstarsze pędy. W ten sposób krzew nie zagęszcza się zbytnio i łatwiej jest kontrolować jego rozmiary. Ponadto systematycznie należy wycinać pędy suche czy połamane.
Czarny Bez – rozmnażanie
Bez czarny można rozmnożyć przez wysiew nasion (generatywnie). Jednak dużo łatwiej i szybciej robić to przez sadzonki zdrewniałe (wegetatywnie). Mamy wówczas pewność, że uzyskane rośliny powtórzą cechy mateczne. Poza tym szlachetne odmiany bzu w porównaniu z tymi dzikimi są plenniejsze, mają większe kiście owoców, a krzewy rosną mniejsze.