Rokitnik

Rokitnik – sadzonki rokitnika ze szkółki drzew i krzewów owocowych

Właściwości prozdrowotne rokitnika zwyczajnego znane są już od tysięcy lat. Doceniali je starożytni uzdrowiciele, a do Europy sprowadził roślinę Aleksander Wielki, po tym, jak jego wojownicy zauważyli, że raczące się nim konie znacznie lepiej się prezentują.

Potem o rokitniku trochę zapomniano. Do łask zaczął wracać po katastrofie w Czarnobylu, stosowano go bowiem jako środek łagodzący skutki choroby popromiennej i leczono nim oparzenia. Co wiemy o rokitniku dziś?

Rokitnik zwyczajny - charakterystyka

Rokitnik zwyczajny, inaczej rokitnik pospolity (Hippophae rhamnoides), należy do rodziny oliwnikowatych (Elaeagnaceae). Naturalnym środowiskiem występowania tego gatunku jest Syberia oraz Azja Środkowa.

W Polsce występuje najczęściej na wybrzeżu Bałtyku oraz w parkach czy skwerach miejskich. Jest to roślina niezwykle tolerancyjna, dobrze odnajdująca się w skrajnych i trudnych warunkach. Rośnie zarówno na terenach bagiennych, wilgotnych, w dolinach rzek, jak również na terenach suchych, np. piaszczystych urwiskach nadmorskich i klifach (w tych miejscach jest objęty ochroną). Dobrze znosi duże zasolenie i jest odporna na zanieczyszczenia powietrza.

Jak wygląda rokitnik zwyczajny? Jest rozłożystym ciernistym krzewem rosnącym wolno do wysokości 5-8 m. Może być przy odpowiedniej korekcie prowadzony również w formie drzewka. Wytwarza duże ilości odrostów korzeniowych, dlatego tak świetnie nadaje się do umacniania wydm. Kwiaty pojawiają się wczesną wiosną, w kwietniu, jeszcze przed rozwojem liści. Są nieduże, żółte, odznaczają się bardzo dużą wytrzymałością na mróz oraz wiosenne przymrozki. Liście są długie, równowąskie, od spodu szare, a z wierzchu zielono-szare. Są charakterystyczne i odróżniające się od innych roślin, dlatego rokitnik doskonale sprawdza się również jako roślina ozdobna. W Rosji rokitnik nazywany jest „oblepichą” z racji gęsto rozmieszczonych na pędzie owoców, które dosłownie oblepiają gałązki. Pomarańczowe owoce rokitnika są drobne, mają kulisto-owalny kształt, nie opadają i są przy tym miękkie i soczyste, przez co nie należą do łatwych do zbioru.

Rokitnik zwyczajny jest zazwyczaj rośliną dwupienną. Oznacza to, że występują oddzielnie rośliny męskie (dawcy pyłku) i żeńskie (kwiaty). Można spotkać odmiany samopylne, które tworzą na jednej roślinie zarówno kwiaty męskie, jak i kwiaty żeńskie. Pyłek z kwiatów męskich przenoszony jest przez wiatr na znamię słupka kwiatu żeńskiego. Na plantacjach zaleca się, aby na 6 osobników żeńskich sadzić przynajmniej 1 osobnika męskiego.

Właściwości owoców rokitnika

Rokitnik to wciąż roślina mało zanana, choć na rynku dostępnych jest już wiele odmian szlachetnych. Warto sadzić właśnie takie odmiany, ponieważ rodzą one większe i smaczniejsze owoce.

Ze względu na swoje właściwości - niespotykane u innych roślin sadowniczych naszego klimatu - powszechnie znane jest szerokie zastosowanie rokitnika w przemyśle farmaceutycznym oraz kosmetycznym. W Rosji nazywany jest również „złotem Syberii”, co wskazuje na ogromne bogactwo składników odżywczych zawartych w owocach rokitnika. Jest zaraz po owocach dzikiej róży rośliną o największej zawartości witaminy C (w zależności od miejsca pochodzenia). Co ważne, przetwarzanie i obróbka termiczna owoców rokitnika nie wpływa na stratę tej witaminy; roślina nie traci jej nawet w wyniku długotrwałego przechowywania. Ponadto w jagodach znajdziemy również witaminy A, E, F, K, B, cukry, kwasy organiczne (np. jabłkowy, cytrynowy), znaczną ilość kwasów tłuszczowych (przede wszystkim kwas palmitynowy oraz nienasycone kwasy tłuszczowe, w tym kwas oleinowy i linolowy), naturalne przeciwutleniacze (takie jak karotenoidy czy flawonoidy) i całe mnóstwo składników mineralnych (m.in. magnez, żelazo, potas, wapń, cynk).

Warto teraz poznać bliżej konkretne właściwości lecznicze rokitnika zwyczajnego. Dzięki temu, że jest tak bogatym źródłem witaminy C, wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i bakteriobójcze. Systematycznie stosowany sok z rokitnika - będący najpopularniejszą formą przetwarzania owoców tej rośliny - wspomaga układ krążenia, chroni serce i przyczynia się do zmniejszenia poziomu złego cholesterolu, co ma duże znaczenie w leczeniu choroby miażdżycowej. Coraz częściej mówi się też o wykorzystaniu rokitnika w profilaktyce nowotworowej.

Korzystne właściwości tej cennej rośliny na tym się jednak nie kończą. Nasiona rokitnika wykorzystywane są do wytwarzania oleju, który pomoże osobom zmagającym się z dolegliwościami ze strony układu pokarmowego, problemami z trawieniem, zgagą czy bólem żołądka.

Co więcej, rokitnik stosowany jest też w kosmetyce, np. do produkcji kremów czy szamponów. Olejek z rokitnika stanowi naturalny filtr przeciwsłoneczny, uelastycznia skórę i działa przeciwstarzeniowo; przyspiesza też wzrost włosów, poprawia ich kondycję i pomaga zapobiegać ich wypadaniu.

Rokitnik zwyczajny w kuchni

Kwaśny smak owoców rokitnika nie skłania do spożywania ich w stanie surowym. Można z nich jednak  zrobić różne produkty spożywcze, takie jak soki, dżemy, konfitury, galaretki, a także nalewki czy wina, posiadające wiele walorów smakowych.

Wysuszone liście rokitnika są często wykorzystywane do sporządzania aromatycznej herbaty, która nie dość, że świetnie rozgrzewa w zimowe wieczory, to jeszcze zapobiega rozwojowi infekcji i łagodzi stany zapalne w organizmie.

Uprawa Rokitnika i wymagania glebowe

Rokitnik to roślina, którą można sadzić praktycznie wszędzie. Nie tylko tereny uprawowe nadają się pod uprawę rokitnika. Również wszelkie nieużytki, tereny rekultywacyjne oraz zbocza czy skarpy są dobrym miejscem dla tego gatunku. Jest mrozoodporny, bardzo dobrze znosi duże spadki temperatury. Rokitnik wchodzi w symbiozę z promieniowcami, co daje mu możliwość przyswajania azotu atmosferycznego. Dlatego tak dobrze radzi sobie na jałowych stanowiskach ubogich w ten pierwiastek. Posiada małe wymagania pokarmowe, wystarczą mu lekkie i przepuszczalne gleby. Jeśli ma obficie owocować, to musi być posadzony w miejscu słonecznym. Młode egzemplarze potrzebują sporadycznego podlewania przez pierwsze 2-3 lata. Z uwagi na to, iż roślina ta wytwarza liczne odrosty korzeniowe, trzeba dobrze przemyśleć miejsce, w którym krzew będzie rósł. Przy systematycznym wycinaniu odrostów można krzew utrzymać w ryzach, aby się nie rozrastał zbytnio. Mata ogrodnicza rozłożona pod krzewem też będzie ograniczała rozwój tychże odrostów korzeniowych. Krzewy rokitnika mogą tworzyć cierniste żywopłoty lub rosnąć pojedynczo.

Odmiany rokitnika zwyczajnego

Obecnie na rynku jest coraz więcej odmian szlachetnych, z których wyróżnia się odmiany syberyjskie oraz europejskie. Wśród rosyjskich rokitników sporo jest żeńskich form, które odznaczają się wcześniejszym owocowaniem niż odmiany europejskie. Zbiór następuje w okresie sierpień/wrzesień, owoce są żółto-pomarańczowe, a pędy mają mniejszą liczbę kolców. Niektóre z nich to dobre, plenne odmiany przemysłowe, których owoce wykazują wysoką odporność na zasychanie. Należy pamiętać, iż sadząc żeński egzemplarz. koniecznie w pobliżu musi rosnąć również męski osobnik, aby w ogóle krzew owocował. Rosyjskie odmiany warte uwagi to:

• Rokitnik Botaniczeskaja
• Rokitnik Nivelena
• Rokitnik Aromatnaja
• Rokitnik Podarok Sadu
• Rokitnik Luchistaja
• Rokitnik Moskwiczka

Odmiany rokitnika pochodzenia europejskiego owocują później, zbiór przypada na wrzesień/październik. Wśród licznych odmian z tej grupy na uwagę zasługuje duńska, karłowa odmiana męskiego rokitnika Hikul, który tworzy niski (do 1-1,5 m) kulisty, gęsty, bardzo wolno rosnący i ciernisty krzew. Jest bardzo dekoracyjny, posiada ozdobne, lancetowate, gęsto rozmieszczone i połyskujące srebrzyście liście. Może być sadzony w grupach, jako soliter lub na żywopłot. Kwitnie, lecz nie owocuje. Innym męskim zapylaczem może być niemiecka odmiana - rokitnik Pollmix - która tworzy ciernisty krzew do 2-3 m wysokości i tyle samo szerokości, cechujący się wiotkimi pędami. Posiada charakterystyczne, lancetowate liście z szarym nalotem, w dodatku silnie się krzewi. Bardzo dobrze nadaje się do parków miejskich i zieleni, jako roślina odporna na zanieczyszczenia powietrza. Owocują natomiast żeńskie, niemieckie odmiany rokitnika jak np:

• Rokitnik Askola
• Rokitnik Frugana

Tworzą one gęste, dość szerokie i kopulaste korony osiągające wysokość do 4-5 m. Owoce tych odmian są soczyste, lekko wydłużone, pomarańczowe. Niezwykle plenną i również żeńską odmianą niemiecką jest rokitnik Hergo, której owoce odznaczają się jasnożółtym kolorem oraz wczesną porą owocowania - od połowy sierpnia do września. Piękne, lancetowate i srebrzyste liście są bardzo dekoracyjne. W małych ogrodach, gdzie miejsce jest ograniczone i nie ma wystarczającej przestrzeni dla dwóch krzewów (męskiego i żeńskiego) dobrym rozwiązaniem jest samopylna odmiana - Rokitnik Friesdorfer Orange. Krzew ten, dorastający do 2-3 m wysokości i nieco mniejszej szerokości, jest rośliną o luźnym pokroju i małej liczbie cierni na pędach. Kwitnienie przypada na kwiecień/maj, a owoce można zbierać od września. Plonuje obficie i corocznie w postaci pomarańczowych kulek, które gęsto oblepiają pędy. Jest mało wymagający i wytrzymały na niekorzystne czynniki. Jeśli tylko uwarunkowania na to pozwalają, warto uprawiać tę wspaniałą roślinę, która nie tylko efektownie się prezentuje, ale w swoich owocach kryje niezwykłe bogactwo składników bardzo dobrze wpływających na zdrowie i dobre samopoczucie.

Rokitnik – cięcie

Cięcie rokitnika w zasadzie nie jest konieczne. Można się ograniczyć do cięcia sanitarnego w przypadku suchych, połamanych lub nadmiernie zagęszczających się i krzyżujących gałęzi. Najlepiej robić to na przedwiośniu w pogodny dzień. Na pewno natomiast należy systematycznie wycinać odrosty korzeniowe, jeśli nie ma potrzeby zbytniego poszerzania się krzewów. Z uwagi na to, że owoce rosną po zewnętrznej stronie, a wnętrze korony jest luźne i robi się zdrewniałe, aby tego uniknąć, po zbiorze owoców przycina się pędy co dwa lata późną zimą. W przypadku męskich krzewów robi się to co trzy-cztery lata, lecz przycina się jedynie połowę pędów kwiatowych.

Rokitnik – rozmnażanie

Rokitnika można rozmnażać za pomocą nasion (metoda generatywna), które kiełkują dość szybko po ok.10-30 dniach. Poza tym można uzyskać sadzonki za pomocą odrostów korzeniowych, które roślina wydaje w dużej ilości lub odkładów (metoda wegetatywna). Obecnie na rynku jest coraz więcej  dostępnych wartościowych odmian szlachetnych.

Rokitnik zwyczajny warty zakupu

Z lektury powyższego tekstu warto wysnuć wniosek, że rokitnik to roślina wartościowa, o licznych właściwościach zdrowotnych i mająca szerokie zastosowanie w kuchni. Doskonale sprawdzi się też jako element dekoracyjny w Twoim ogrodzie. Dlatego nie zwlekaj! Zajrzyj do naszego sklepu i wybierz swoją sadzonkę.