Śliwy - odmiany, zastosowanie, właściwości
Uprawa śliw sięga aż V-VI w. p. n. e. Owoce ze śliw dzikich zbierane były już znacznie wcześniej. Owoce śliw są cenione za smak i soczystość, ciągle dąży się do uzyskania nowych, coraz bardziej atrakcyjnych odmian. Większość sadzonek śliw uprawianych w Polsce pochodzi od gatunku śliwa domowa – Prunus domestica – są to tzw. śliwy europejskie. Od kilkunastu lat w naszym kraju uprawia się także śliwy azjatyckie – odmiany spokrewnione ze śliwą chińską – Prunus salicina.
Śliwy to zazwyczaj drzewa, czasem krzewy. Drzewo rośnie umiarkowanie silnie (w zależności od gatunku), tworząc nieregularną koronę. Kwitnienie, zależnie od odmiany i przebiegu pogody trwa od kilku do kilkunastu dni, i wypada na koniec kwietnia lub przełom kwietnia i maja. Aby drzewo dobrze owocowało wystarczy, aby około 15 – 20% kwiatów zostało zapylonych. Większość odmian jest obcopylna, tzn. wymaga zapylenia obcym pyłkiem, ważna jest więc obecność owadów zapylających w sadzie (pszczół, trzmieli, murarek ogrodowych).
Odmiany Śliw dostępne w sprzedaży wysyłkowej
Poniżej przedstawiamy sadzonki śliw odmian dostępnych w naszej szkółce drzew i krzewów owocowych w atrakcyjnej cenie.
Odmiana | Typ zapylania | Odporność na mróz/choroby | Dojrzałość zbiorcza | Kształt/wielkość owocu | Kolor owocu/ cechy miąższu | Przeznaczenie |
Herman | częściowo samopylny | średnia/niezbyt podatny na szarkę | połowa lipca | owalne/średnie 25-35g | bordowy, fioletowy/lekko kwaśny, odchodzi od pestki |
jako owoce deserowe i na przetwory |
Diana | obcopylna | średnio wrażliwa/niezbyt podatna na szarkę | koniec lipca - początek sierpnia | owalne/duże 40-50g | fioletowy/soczysty słodki odchodzi od pestki |
owoce deserowe |
Opal | samopylna | średnia do wysokiej/mało wrażliwa | początek sierpnia | owalne/średnie 35-40g | różowy fioletowy/soczysty kwaskowato-słodki odchodzi od pestki |
jako owoce deserowe i na przetwory |
Renkloda Ulena | samopylna | niezbyt wytrzymała/średnio wrażliwa | początek sierpnia | kuliste lub owalne/bardzo duże 40-50g | żółty/soczysty słodki przylegający do pestki |
jako owoce deserowe i na przetwory |
Spencer Hollywood | samopylna | wysoka/odporna | początek sierpnia | owalne/średnie | czerwony/czerwony słodko-kwaśny odchodzi od pestki |
jako owoce deserowe i na przetwory |
Brzoskwiniowa (Jerozolimka) | obcopylna | mała/wysoka | początek sierpnia | kuliste/duże 50-55g | różowo/ żółto/ czerwono/ fioletowy. Kwaskowato - słodki, raczej odchodzi od pestki | owoce deserowe |
Węgierka biała | samopylna | średnia/mała | połowa sierpnia | owalne/małe lub średnie 30g | zielono-żółta/ kwaskowato - słodki, odchodzi od pestki | jako owoce deserowe i na przetwory |
Węgierka Wczesna | samopylna | wysoka/mało podatna | połowa sierpnia | owalne/małe lub średnie 30g | granatowy fioletowy/kwaśno-słodki |
jako owoce deserowe i do przetwórstwa |
Węgierka Dąbrowicka | obcopylna | średnia/mało wrażliwa na szarkę | połowa sierpnia | owalne/średnie 35-40g | granatowy niebieski/słodko-kwaśny odchodzi od pestki |
jako owoce deserowe i do przetwórstwa |
Królowa Wiktoria | samopylna | niska/dość odporna | koniec sierpnia | owalne/duże 40-50g | różowy czerwony niebieski/soczysty słodki odchodzi od pestki |
jako owoce deserowe i na przetwory |
Renkloda Althana | obcopylna | niska/mało wrażliwa | koniec sierpnia | kuliste/duże 40-50g | różowy fioletowy/soczysty kwaskowato-słodki; odchodzi od pestki |
owoce deserowe |
Amers | częściowo samopylna | średnia/mało podatna | połowa września | owalne, lekko spłaszczone/duże 40-50g | niebieski fioletowy/słodko-kwaśny odchodzi od pestki |
jako owoce deserowe i na przetwory |
Stanley | samopylna | niska/średnio podatna | połowa września | owalne/duże 40-50g | granatowy fioletowy/soczysty słodki słabo odchodzi od pestki |
jako owoce deserowe i na przetwory |
Węgierka Zwykła | samopylna | średnia/podatna na szarkę | połowa września – koniec października | owalne wydłużone /mała 20-30g |
granatowy fioletowy/dość soczysty słodki odchodzi od pestki |
jako owoce deserowe i na przetwory |
Record | częściowo samopylna | wysoka/odporna | II poł. września | kulistoowalne/
duże 60-70g |
Fioletowoniebieski/
słodki, odchodzi od pestki |
owoce deserowe |
Vision | obcopylna | wysoka/odporna | koniec września | owalne, wydłużone/bardzo duże 50-70g | fioletowy/soczysty słodko-kwaśny odchodzi od pestki |
jako owoce deserowe |
President | obcopylna | wytrzymała średnia/mało podatna | koniec września-początek października | owalne/bardzo duże 50-70g | granatowy niebieski/soczysty słodko-kwaśny odchodzi od pestki |
jako owoce deserowe i do przetwórstwa |
Wymagania klimatyczno – glebowe
Śliwy charakteryzują się średnią wrażliwością na mróz i stosunkowo dużymi wymaganiami wodnymi. W temperaturze -30°C może dochodzić do uszkodzenia całych drzew, dlatego wartościowym zabiegiem może okazać się kopczykowanie młodych drzewek oraz ściółkowanie dojrzałych drzew celem ochrony systemu korzeniowego. Dodatkowo należy wybierać odmiany o wyższej mrozoodporności, szczególnie planując nasadzenia w zimniejszych regionach. Drzewa chore i nieodżywione mogą być jeszcze bardziej wrażliwe. Zapotrzebowanie na wodę gatunek ten wykazuje zwłaszcza wiosną, kiedy to susza może znacząco ograniczyć plonowanie. Niebezpieczny jest natomiast nadmiar opadów w okresie dojrzałości zbiorczej owoców, zwłaszcza poprzedzony suszami – dochodzi wtedy do pękania i gnicia stosunkowo delikatnych owoców. Śliwy preferują gleby lekkie i ciepłe, zasobne w próchnicę. Do uprawy poleca się przede wszystkim gleby brunatne, lekkie i średnie gleby gliniaste oraz urodzajne czarnoziemy. Do uprawy nie nadają się jedynie gleby bardzo ciężkie, zlewne oraz gleby bardzo lekkie, piaszczyste. Dysponując taką glebą, musimy wykonać szereg prac związanych z jej dostosowaniem do nasadzenia. Odczyn pH powinien być obojętny lub lekko zasadowy. Pomimo, że jest to gatunek korzeniący się płytko, nie znosi zalegania wód gruntowych na poziomie ok. 80 – 90 cm i wyższym – optymalnie będzie to około 130 cm, a okresowo nawet 1 m.
Sadzenie śliw
Planując nasadzenia śliw, musimy zatroszczyć się o wybór odpowiedniej odmiany, ewentualnie odpowiednich zapylaczy, a także odpowiedniej podkładki do typu gleby i elementów klimatu naszego regionu. Koniecznym będzie także rozplanowanie odległości w jakich posadzimy nasze śliwy. Sadzenie odbywa się jesienią lub wiosną, przy czym termin wiosenny jest bezpieczniejszy ze względu na możliwość wystąpienia bardzo niskich temperatur w zimie, które bardzo łatwo uszkodzą drzewka owocowe.
Sadząc odmianę samopylną, rozmieszczenie drzew w sadzie uzależniamy jedynie od planowanego typu korony oraz koniecznych do przemieszczania się odstępów. W przypadku odmian obcopylnych i częściowo samopylnych musimy posadzić je w taki sposób, aby umożliwić im optymalne zapylenie.
Pamiętajmy by sadzonki śliw nabywać od sprawdzonych prodycentów!
Rozstawa drzew w sadzie w zależności od podkładki oraz siły wzrostu odmiany szlachetnej
Odmiany silnie rosnące | Odmiany słabo rosnące | |
Odległość między rzędami x odległość w rzędach [m] | ||
Siewka ałyczy | 5-5,5 x 3,5-4 | 4,5-5 x 2,5-3,5 |
Siewka 'Węgierka Wangenheima' | 4-4,5 x 2-3 | 3,5-4 x 1,5-2 |
Ponadto trzeba dodać, że odmiany o słabej sile wzrostu korony, takie jak 'Stanley', 'Węgierka Dąbrowicka', 'Węgierka Łowicka', 'Sanctus Hubertus' należy sadzić w mniejszych odległościach, zaś odmiany o silnie rozrastających się koronach ('Renkloda Ulena', 'Cacanska Najbolja') należy sadzić w większej rozstawie. Podane zakresy uwzględniają dobór najczęściej stosowanych koron – korony kulistej, zbliżonej do naturalnej (w tym wypadku sadzimy drzewa w większych odległościach) oraz wrzecionowej (odległości są mniejsze).
Zapylanie i zapylacze Śliw
Odmiany śliw dzielimy na samopłodne, czyli takie które mogą zapylać się własnym pyłkiem, odmiany częściowo samopłodne, które mogą zapylać się własnym pyłkiem, jednak do pełnego owocowania potrzebują obcego pyłku, oraz wspomniane odmiany obcopylne – tu do powstania owocu konieczny jest pyłek innej odmiany. Niestety, niektóre odmiany wykazują intersterylność wobec pewnych odmian, co w praktyce oznacza, że ich kwiaty nie mogą być zapylone pyłkiem tych drugich. Dlatego warto dobierać odmianę zapylającą do odmiany zapylanej w sposób przemyślany, najlepiej, jeśli odmiany posadzone w naszym sadzie zapylają się wzajemnie.
odmiana | zapylacze |
Odmiany obcopylne | |
Brzoskwiniowa | Renkloda Ulena, Kirka, Cacanska Lepotica, Cacanska Najbolja |
Cacanska Najbolja | Cacanska Rana, Cacanska Lepotica, Stanley, Ruth Gerstetter |
Cacanska Rana | Cacanska Lepotica, Cacanska Rodna, President, Węgierka Dąbrowicka, Katinka, Herman, Ruth Gerstetter |
Diana | Stanley, Bluefre, Valor |
Empress | Stanley, President, Węgierka Dąbrowicka, Bluefre, Valor, Węgierka Włoska |
Sanctus Hubertus | Renkloda Ulena, Cacanska Rana, Cacanska Lepotica, Królowa Wiktoria |
Kirka | Renkloda Althana, Renkloda Ulena |
President | Stanley, Ruth Gerstetter, Renkloda Althana |
Renkloda Althana | Kirka, Renkloda Zielona, Renkloda Ulena, Empress |
Renkloda Zielona | Renkloda Ulena, Węgierka Włoska |
Węgierka Dąbrowicka | Renkloda Ulena, Węgierka Łowicka, Cacanska Rana, Cacanska Najbolja |
Valor | Amers, Bluefre, Cacanska Lepotica, Cacanska Rodna, Herman, Katinka, Opal, Stanley |
Vision | President, Stanley, Valor |
Odmiany częściowo samopylne | |
Amers | Renkloda Althana, Renkloda Ulena, Vision, Stanley, Empress, Cacanska Najbolja, Cacanska Lepotica |
Herman | Bluefre, Amers, Cacanska Lepotica, Opal |
Odmiany samopylne | |
Cacanska Lepotica | |
Królowa Wiktoria | |
Opal | |
Spencer Hollywood | |
Stanley | |
Renkloda Ulena | |
Węgierka Zwykła | |
Węgierka Wczesna |
Od kwitnienia do zbioru owoców mija od 60 do 170 dni – jest to cecha odmianowa, ustalona genetycznie, zależna jednak od czynników zewnętrznych (przebieg pogody, zdrowotność drzewa, poziom agrotechniki). Owocowanie regulujemy za pomocą cięcia, a także przerzedzania zawiązków. Jest to szczególnie ważne w przypadku odmian owocujących przemiennie (obfite zawiązywanie owoców w jednym roku i niewielki plon w roku następnym). Do takich odmian należą m.in. 'Renkloda Ulena', 'Królowa Wiktoria', 'Cacanska Rodna', 'Kirka'.
Cięcie Śliwy
Cięcie śliwy uzależnione jest od planowanego typu korony oraz siły wzrostu drzewa. Obecnie w sadach dominują korony prawie naturalne czy koliste oraz korony wrzecionowe – szczególnie w sadach intensywnych. O ile pierwsze dwa typy koron pozwalają na osiągnięcie większej ilości plonu, o tyle jakość owoców z tych koron jest niższa, w przeciwieństwie do korony wrzecionowej, pozwalającej na uzyskanie mniejszej ilości plonu wysokiej jakości.
Formowanie korony rozpoczynamy w pierwszą wiosnę po posadzeniu. Z pędów o szerokich kątach odgałęzień formujemy zrąb korony. Po ok. 3-4 latach rozpoczynamy cięcie zachowawcze, mające na celu utrzymanie uformowanej korony, wycinanie pędów starszych, chorych, wyrastających ponad przewodnik lub z nim konkurujących czy zaciemniających wnętrze korony. Odmiany silnie rosnące charakteryzują się także wypuszczaniem pionowych pędów w górnych partiach korony. Takie pędy wycinamy na gładko lub ścinamy na wysokości 10-15 cm, jeżeli w koronie jest niedostatek jednorocznych, słabo rosnących, poziomych lub ukośnych pędów. Celem cięcia jest także pozostawienie dużej liczby krótkopędów oraz młodych długopędów – to tu pojawią się owoce.
Termin cięcia śliw
Odmiany śliw wczesne i średnio wczesne przycinamy zaraz po owocowaniu, smarując w miarę możliwości rany maścią ogrodniczą zawierającą fungicydy lub farbą emulsyjną z dodatkiem np. Topsinu M 500 SC i Miedzianu 50 WP (po jednej łyżce stołowej na 1 litr farby). Odmiany owocujące późno i średnio późno (czyli od początku września) tniemy w zimie lub wczesną wiosną, przed ruszeniem soków w roślinie. W celu osłabienia wzrostu drzew i pobudzenia kwitnienia i owocowania można, oprócz cięcia zimowego, stosować dodatkowo cięcie letnie (lipiec-sierpień). Niestety, wadą jest zmniejszona ilość ekstraktu w owocach. Korony prawie naturalne stosujemy zwłaszcza dla odmian śliw słabo rosnących; przy formowaniu takiej korony ważne jest, aby zadbać o odpowiednio szerokie kąty nowych rozgałęzień – w czasie tworzenia korony możemy posłużyć się w tym celu klamerkami, sznurkami, aby odgiąć gałąź w odpowiednim kierunku, zanim zdrewnieje. Istotny jest także silny przewodnik. Korona wrzecionowa różni się tym, że konary wyrastają na kształt „choinki”, dłuższe na dole, krótsze na górze, co zapewnia optymalne wykorzystanie światła. Szczególnie ważne jest tu wycinanie pędów pionowych, konkurujących z przewodnikiem.
Podział odmian Śliw
za względu na porę dojrzewania owoców
Lipiec | Lipiec/Sierpień | Sierpień | Sierpień/Wrzesień | Wrzesień | Wrzesień/Październik |
'Herman' 'Ruth Gerstetter' 'Cacanska Rana' 'Diana' |
'Katinka' 'Brzoskwiniowa' |
'Opal' 'Renkloda Ulena' 'Cacanska Lepotica' 'Węgierka Wczesna' 'Królowa Wiktoria' 'Węgierka Dąbrowicka' 'Spencer Hollywood' |
'Renkloda Althana' 'Cacanska Najbolja' | 'Stanley' 'Valor' 'Bluefre' 'Empress' 'Vision' 'Amers' 'Record' |
'President' 'Węgierka Zwykła' |
Odmiany śliw dzielą się na grupy ze względu na podobieństwo morfologiczne owoców; podział ten opiera się także na botanicznym podziale odmian i gatunków śliw:
Węgierki | śliwki o wydłużonym kształcie, niebieskofioletowym zabarwieniu i złotozielonym miąższu, który zazwyczaj dobrze odchodzi od pestki |
Renklody | śliwki kuliste, o żółtym, zielonym lub fioletowym kolorze, zielonożółtym miąższu zrośniętym z pestką |
Mirabelki | małe, żółte, zielone lub fioletowe śliwki o miąższu żółtym i zazwyczaj odstającym od skórki |
Damaszki (owalne) | małe śliwki o fioletowym lub zielonożółtym kolorze i o miąższu zazwyczaj nieoddzielającym się od pestki |
Lubaszki (okrągłe) |
Spośród odmian botanicznych wymienia się także półwęgierki (owoce większe od węgierek), śliwy owalne i śliwy okrągłe. Śliwy azjatyckie mają zazwyczaj kształt okrągły lub sercowaty, kolor od żółtego do prawie czarnego i należą do dużych śliw. Nazwy te były często używane na określenie starych odmian, których nazw nie znano, ale celnie przyporządkowywano je do wymienionych grup. Spośród odmian o długiej tradycji należy wymienić takie odmiany jak 'Węgierka Zwykła', 'Opal', 'Renkloda Zielona', 'Mirabelka z Nancy'.
Zbiór i przechowywanie owoców
Zbiór śliw jest uzależniony od planowanego przeznaczenia owoców. Owoce śliwy zebrane zbyt późno będą wrażliwe na uszkodzenia mechaniczne, zwiększa się także prawdopodobieństwo ich pękania. Zebrane za wcześnie mogą nie wykazywać odpowiednich walorów smakowych. W wyznaczaniu terminu należy kierować się ustalonym terminem zbioru konkretnej odmiany, owoce dojrzewają różnie w zależności od warunków atmosferycznych oraz agrotechniki. Pomocna będzie także znajomość wyglądu w pełni dojrzałych owoców danej odmiany – wówczas zbieramy je jako owoce deserowe i na przetwórstwo. Zasadniczo przeznaczone do przechowywania owoce osiągają dojrzałość zbiorczą nieco wcześniej. Dojrzałe owoce śliwy w większości odmian są bordowo- niebieskie lub fioletowo- niebieskie, pokryte jasnym nalotem woskowym (są także odmiany o jasnych owocach, z białawym nalotem lub niebieskim nalotem). Przy zbiorze owoców należy zrywać je w taki sposób, aby nie uszkodzić nalotu woskowego, gdyż takie owoce wyglądają na nieświeże. W warunkach domowych śliwki możemy przetrzymywać od kilku do kilkunastu dni – użyteczne do tego celu są chłodne, przewiewne pomieszczenia, o wilgotnym powietrzu. Jednymi z lepiej przechowujących się odmian są węgierki. Najgorzej przechowują się śliwki o dużej zawartości soku (ekstraktu), a najlepiej śliwki „suche”.
Wartość odżywcza i przemysłowa śliw - właściwości.
Śliwki zawierają dużo wody, są cennym źródłem potasu regulującego nasz system nerwowy i mięśniowy. Ciemne owoce zwierają antocyjany, działające przeciw nowotworowo. Śliwki zawierają też dużo cukrów (głównie glukozę). Owoce te nadają się także do przechowywania w warunkach przechowalniczych, z kontrolowaną temperaturą czy składem atmosfery. Śliwki mogą być z powodzeniem wykorzystywane do wszelkiego typu przetworów, począwszy od dżemów, powideł, kompotów i marynat, a także suszu i alkoholi.