Jabłonie

Sadzonki jabłoni - nowe i stare odmiany ze szkółki drzew w atrakcyjnej cenie

Zazwyczaj jabłoń jawi się nam jako gatunek dobrze znany. Kwitnące zazwyczaj na różowo drzewo, rodzące smaczne, pospolicie dostępne owoce. Paleta odmian jabłoni pozwala na zaspokojenie potrzeb najbardziej wybrednych konsumentów – jabłka słodkie lub kwaśne, twarde lub kruche, letnie lub zimowe – słowem – każdy znajdzie coś dla siebie. Ale czy warto uprawiać ten gatunek w swoim ogrodzie? Jeśli tak, to jaką odmianę jabłoni wybrać? I wreszcie, jak zagospodarować plon? Na początek naszego cyklu dotyczącego jabłoni, prezentujemy kilka podstawowych informacji o tym gatunku.

Biologia gatunku jabłoni, poziom wód gruntowych

Drzewa jabłoni w naszych warunkach klimatycznych żyją zazwyczaj około czterdzieści lat, chociaż zdarzają się odmiany żyjące i owocujące o wiele dłużej. W intensywnych sadach drzewa karczuje się po ok. 15 latach, ponieważ w takich nasadzeniach dominującym czynnikiem jest opłacalność produkcji. W zależności od zastosowanej podkładki pod jabłonie, głębokość korzenienia się jest różna, ale zasadniczo system korzeniowy jabłoni jest dosyć płytki – przy wykorzystaniu podkładek karłowych główna masa korzeni znajduje się na głębokości od 10 do 40 cm. Zastosowana podkładka reguluje także dopuszczalną głębokość poziomu wód gruntowych – w przypadku podkładek silnie rosnących jest to 1,5 m, natomiast u podkładek karłowych czy półkarłowych – odpowiednio 1 – 1,2 m oraz 1,2 – 1,5 m.

Gleba pod jabłonie

Jabłonie preferują gleby piaszczysto-gliniaste lub gliniasto-piaszczyste. Ważna jest dobra żyzność gleby, zwłaszcza przy nasadzeniach na podkładkach karłowych. Co do ukształtowania terenu, najlepsze są delikatne stoki o wystawie południowej lub południowo-zachodniej – stoki zapewniają możliwość spływania zimnych mas powietrza poza miejsce wzrostu drzew zaś wystawa zapewnia najlepsze wykorzystanie ciepła słonecznego.

Kiedy sadzić jabłonie?

W sadzeniu jabłoni kierujemy się takimi samymi zasadami jak przy sadzeniu innych drzew owocowych. Wyróżniamy dwa terminy dla sadzonek jabłoni z gołym korzeniem – jesienny, po zakończeniu wegetacji drzewek, odpowiedni dla odmian bardziej odpornych na mróz i na tereny o niedoborach wody oraz wiosenny – wtedy sadzimy odmiany jabłoni mniej odporne na mróz, obsadzamy tereny, gdzie wiosną występuje dostateczna ilość wody – gleba nie jest aż tak lekka, aby dosyć szybko oddała wodę zgromadzoną zimą. Sadzonki jabłoni uprawiane w pojemnikach wysadzamy do gruntu w ciągu całego sezonu wegetacyjnego - od wiosny do jesieni. Jeżeli sadzimy kilka drzew, warto zapewnić im optymalną ilość przestrzeni pomiędzy drzewami. Tzw. rozstawa drzew jest zależna głównie od stopnia skarlania przez podkładkę oraz korony drzew, w jakiej chcemy prowadzić nasz sad. Całkowita siła wzrostu drzewa zależy od cechy odmiany oraz w większym stopniu od zastosowanej podkładki, na której została zaszczepiona odmiana szlachetna jabłoni. Należy pamiętać, że przy regularnym cięciu rozstaw sadzenia może być gęstszy.

Odmiana jabłoni

Jabłoń jest to gatunek, który posiada bardzo wiele odmian, różniących się porą dojrzewania, smakiem, plennością, odpornością na mróz i choroby, a także kolorem skórki i miąższu. Poniżej przedstawiamy konkretne gatunki jabłoni w zależności od pory dojrzewania oraz pochodzenia.

Letnie odmiany jabłoni

Wczesne odmiany jabłoni nadają się praktycznie od razu do bezpośredniej konsumpcji. Są to odmiany deserowe oraz nadające się na przetwory. Mają krótki okres przechowywania. Do letnich odmian jabłoni zaliczyć można: Early Geneva (Czerwona Papierówka), Oliwka Żółta (Papierówka), James Grieve, Ananas Berżenicki, Antonówka Półtorafuntowa, Discovery, Piros.

Jesienne odmiany jabłoni

Do odmian jesiennych zaliczyć można: Delikates, Lobo, Antonówka Zwykła, Freedom, Kosztela, Malinowa Oberlandzka, Grafsztynek, Kronselka, Złota Reneta, Wealthy, Cesarz Wilhelm, Witos, McIntosh, Grochówka.

Zimowe odmiany jabłoni

Późne odmiany jabłoni charakteryzują się długim lub bardzo długim okresem przechowywania. Dzięki temu możliwe jest jedzenie jabłek praktycznie przez cały rok. Zimowa odmiana jabłoni może być deserowa jak też dobra na przetwory, wszystko uzależnione jest od konkretnej odmiany. Generalnie jabłka zimowych odmian nadają się do spożycia po pewnym czasie od zbioru, dopiero wtedy nabywają pełnych wartości konsumpcyjnych. Do zimowych odmian jabłoni zaliczyć można: Alwa, Boiken, Red Boskoop, Cortland Wicki, Golden Delicious, Gala, Gloster, Idared, Jonagold, Koksa Pomarańczowa, Novamac, Szampion, Reneta Landsberska, Empire, Topaz, Ligol, Melrose, Starking.

Polskie odmiany jabłoni

Polska również ma swój udział w tworzeniu nowych odmian jabłoni. W naszym kraju są trzy główne ośrodki, z których powstają Polskie odmiany jabłoni: Akademia rolnicza w Poznaniu, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie oraz Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach. Polskie odmiany jabłoni to między innymi: Delikates, Alwa, Cortland Wicki, Kosztela, Ligol, Szampion Reno, Golden Delicious z Zielonej Góry, Gold Milenium, Perła, Wars, Sawa, Witos, Medea, Odra, Lodel, Redkroft, Free Redstar, Melfee, Koral, Ligolina.

Stare odmiany jabłoni

Do łask wracają stare odmiany jabłoni - takie jak Antonówka, Grochówka, McIntosh, Reneta Landsberska, Wealthy, Cesarz Wilhelm, Oliwka Żółta (Papierówka), Kronselka, Ananas Berżenicki, Grafsztynek, Szara Reneta, Złota Reneta, Kosztela, Melrose, Starking, Boiken czy absolutny bestseller Malinowa Oberlandzka. Okazuje się, że stare odmiany jabłoni wciąż zachwycają smakiem, wykazują odporność na mróz i są mniej podatne na choroby. W sprzedaży wysyłkowej w naszym sklepie internetowym zdecydowanie prowadzą, co sprawia nam wielką radość.

Zestawienie odmian jabłoni dostępnych w naszym sklepie internetowym

Zapylacze

Odmiany jabłoni w przeważającej większości są obcopylne. Nawet odmiana 'Golden Delicious' uważana za samopylną, w rzeczywistości ma niski potencjał samopłodności, co pokazują badania. Podaje się, że letnia odmiana 'Ananas Berżenicki' jest samopylna. Co to oznacza w praktyce? Powstawanie owocu jest związane z zapyleniem kwiatu. Odmiany samopylne mogą zapylać się własnym pyłkiem, wydawać zdrowe i w pełni wykształcone owoce. Odmiany obcopylne, do wydania dobrego plonu obligatoryjnie potrzebują pyłku innej odmiany. Niestety, nie każda odmiana może być zapylaczem. W obrębie odmian jabłoni wyróżnia się 45 grup niezgodności, co oznacza, że istnieją takie pary odmian, gdzie pyłek jednej z nich nie zapyla kwiatu tej drugiej (intersterylność). Dobierając odmiany do naszego ogrodu, warto więc zastanowić się zarówno nad doborem odpowiedniej odmiany, jak i posadzeniem tzw. zapylacza, czyli odmiany która wytwarza dużo pyłku oraz nie wykazuje intersterylności z pierwszą odmianą (najlepiej, jeśli te odmiany zapylają się wzajemnie!). Musimy jednak pamiętać, aby zapylacz i odmiana zapylana kwitły w tym samym czasie, aby pylenie zbiegało się czasowo z czasem efektywnego zapylenia słupka. W sadach towarowych, gdzie odpowiedni dobór oraz rozstawa zapylaczy mają strategiczne znaczenie w kwestii plonowania, często wykorzystuje się jako zapylacze odmiany ozdobne, ze względu na ich obfite pylenie. Owoców odmian ozdobnych nie zbiera się za względu na brak przydatności spożywczej i handlowej. Zapylaczami nie mogą być odmiany triploidalne (posiadające potrójny zestaw chromosomów; zasadniczo większość odmian posiada podwójny zestaw). W warunkach ogrodu działkowego, odmiany te powinny rosnąć blisko siebie, co podnosi efektywność zapylenia, nawet przy niesprzyjającej pogodzie. Mile widzianymi gośćmi w okresie zapylenia są pszczoły i trzmiele, gdyż jabłonie są zasadniczo owadopylne.

zapylacze dla jabłoni

Cięcie jabłoni

Cięcie drzew owocowych ma kilka zasadniczych zalet:

• poprawienie nasłonecznienia korony poprzez wycinanie niepotrzebnych pędów zacieniających roślinę – cięcie prześwietlające
• regulację ilości pędów o określonym wieku, usuwanie pędów starszych i zastępowanie ich pędami młodymi – cięcie odnawiające
• wykonywane raz na kilka lat silne skrócenie gałęzi w celu odmłodzenia korony – cięcie odmładzające
• usuwanie pędów porażonych przez choroby oraz szkodniki – cięcie sanitarne
• polepszenie warunków świetlnych owoców, co wpływa na ich lepsze wybarwienie i wielkość
• regulacja plonowania w przyszłych latach
• regulacja wysokości drzew i utrzymanie wcześniej uformowanej korony

Jabłoń jest gatunkiem, który owocuje zazwyczaj na krótkopędach, na pędach dwu i trzyletnich. W przypadku jabłoni zazwyczaj mamy do czynienia z cięciem letnim oraz zimowym. Cięcie letnie możemy wykonywać przez całe lato aż do sierpnia. W celu poprawienia wybarwienia owoców, musimy je wykonać co najmniej 2 – 4 tygodnie przed zbiorem. Wykonane za wcześnie sprzyja wybijaniu nowych, tegorocznych pędów. Latem wycinamy głównie pędy bardzo silne, dłuższe niż 40 cm; cięcie zimowe to głównie cięcie prześwietlające, odnawiające oraz sanitarne, jest to także czas na cięcie szczegółowe, mające na celu pozostawienie na drzewie określonej liczby pędów owocujących.

Zbiór i przechowywanie jabłek

Zbiór i przechowywanie owoców są ze sobą skorelowane. Odpowiedni zbiór, dokonany we właściwym czasie, odpowiednia technika zbioru (zbiór jednokrotny, wielokrotny) oraz odpowiednie przechowywanie pozwalają na przetrzymywanie niektórych odmian nawet przez kilkanaście miesięcy.

Owoce jabłoni do przechowywania zbieramy zanim osiągną dojrzałość konsumpcyjną, to jest w czasie osiągnięcia przez nie dojrzałości zbiorczej. Dojrzałość zbiorcza to stan, w którym owoc nie nadaje się jeszcze do bezpośredniego spożycia, natomiast wszystkie parametry owocu sprzyjają długiemu przechowywaniu oraz zachowaniu dobrych walorów smakowych i odżywczych w momencie osiągnięcia dojrzałości konsumpcyjnej. Dojrzałość konsumpcyjna natomiast jest to stan, gdy owoc jest w szczytowej fazie dojrzałości, posiada najlepsze walory smakowe i fizjologiczne, które od tego momentu będą maleć na skutek przejrzewania.

Zasadniczy podział jabłoni ze względu na datę zbioru obejmuje jabłka letnie, jesienne i zimowe. Jabłka letnie słabo się przechowują, są przeznaczone do spożycia bezpośredniego, ich dojrzałość zbiorcza przypada na okres od połowy lipca do końca sierpnia.

Jabłka jesienne zbieramy we wrześniu, przechowują się lepiej niż letnie; wreszcie do długiego przechowywania przeznacza się jabłka zimowe, zbierane od końca września. Dokładny termin zbioru jabłek ocenia się na podstawie kilku parametrów związanych bezpośrednio z odmianą i jej cechami genetycznymi oraz z przebiegiem pogody. Należą do nich: kalendarzowa data zbioru, wybarwienie skórki i rumieniec charakterystyczne dla danej odmiany, łatwość oddzielenia szypułki od drzewa, twardość (jędrność) owocu, zawartość ekstraktu w owocu, stosunek cukrów do kwasów czy indeks skrobiowy. Podczas gdy część z nich określa się laboratoryjnie, niektóre z tych cech możemy określić samodzielnie i zadecydować o terminie zbioru.

Wartość odżywcza i możliwości wykorzystania jabłek

Jabłka, w zależności od odmiany oraz warunków wzrostu są bogatym źródłem wielu cennych substancji koniecznych do prawidłowego rozwoju naszego organizmu. Dojrzałe jabłko to skarbnica cukrów prostych, kwasów organicznych, błonnika, pektyn, antocjanów oraz witamin. Zwłaszcza spożywanie owoców świeżych, nieprzetworzonych, wraz ze skórką dostarcza nam tak wielu substancji odżywczych.

Dla wielbicieli domowych przetworów i weków warto polecić jabłka jako świetny surowiec do produkcji dżemów, kompotów, przecierów, soków czy sałatek, nie wspominając o różnych gatunkach alkoholi. Ciekawostką jest także to, że jabłka można także wykorzystać jako „nośnik smaku”, dodając do dżemu jabłkowego inne owoce. Tak przygotowane przetwory stanowią świetną bazę prozdrowotną na okres zimy.