Ogromna dawka witaminy C, ukojenie po ukąszeniu meszek i komarów oraz leczenie infekcji górnych dróg oddechowych – to tylko nieliczne z zalet zdrowotnych porzeczki. Co więcej, jest idealna do spożywania na surowo, do przetworów oraz ciast, a jej samodzielna uprawa w ogródku nie sprawia większych trudności.
Wybierając odpowiedni gatunek, możemy być pewni, że będzie nam wspaniale owocował. Jak więc zabrać się za uprawę porzeczek? Jakie wymagania ma ten niepozorny krzew? Kiedy możemy zbierać owoce i jak walczyć z ewentualnymi szkodnikami? Sprawdź koniecznie!
Charakterystyka porzeczki czerwonej
Pierwsze wzmianki o czerwonej porzeczce (ribes rubrum) pochodzą już z ok. XV – XVI wieku. Porzeczki te wywodzą się ze środkowej i wschodniej Europy, jednak rosną na całej półkuli północnej na terenie klimatu umiarkowanego. Krzewy osiągają wysokość ok. 1,5 m.
Są nie tylko bogatym źródłem witaminy C, ale zawierają również mnóstwo żelaza, potasu, błonnika i witaminy PP. Owoce są bardzo wspomagające podczas leczenia chorób układu krążenia, zaburzeń jelitowych czy żołądkowych.
Do najczęściej wybieranych rodzajów należą Jonkheer van Tets, Rondom, Rolan, Rovada, Detvan oraz odmiana Holenderska – a różnią się one m.in. odpornością na zmiany temperatur oraz choroby.
Charakterystyka porzeczki czarnej
Czarna porzeczka (ribes nigrum) pochodzi z obszarów o klimacie umiarkowanych, występującym na terenie Europy oraz Azji. Możliwe, że już w XIV wieku uprawiana była w Holandii, a później również we Francji.
Posiada bardzo dużo witaminy C oraz antyoksydanty. Wchodzi w skład suplementów diety, syropów, działa pomocniczo podczas leczenia zapalenia górnych dróg oddechowych, a co więcej obniża ciśnienie i wzmacnia organizm. W składzie owoców znajdziemy m.in. witaminy A, E, B wapń, żelazo, magnez czy fosfor.
Do porzeczek czarnych zaliczamy takie odmiany jak np. Tiben, Tisel, Titania, Ores, Gofert, Ruben, Tines i inne.
Jak zabrać się do sadzenia porzeczki?
Porzeczka czerwona jest znacznie odporniejsza na niskie temperatury niż porzeczka czarna, dlatego świetnie nadaje się do uprawy amatorskiej. Uwielbia słońce, dlatego warto posadzić ją w stanowisku gdzie docierają promienie słoneczne, ponieważ kiedy rośnie w cieniu znacznie mniej owocuje.
Najlepiej czuje się w glebie o odczynie pH ok. 6, żyznej i bogatej w próchnicę. Pierwsze owoce pojawiają się już końcem czerwca, wtedy też lepiej osłonić krzewy, ponieważ ptaki tak samo uwielbiają porzeczki jak ludzie.
Kwiaty porzeczki czarnej pojawiają się w kwietniu oraz maju już po roku od przyjęcia. Najwydajniej rośnie w glebie żyznej, bogatej w składniki odżywcze. Nie sadźmy porzeczki w wilgotnych i ciężkich ziemiach. Krzewy najlepiej czują się gdy mają stanowisko ciepłe i oświetlone, a owoce porzeczki czarnej dojrzewają w lipcu.
Czarną porzeczkę sadzimy jesienią, najlepiej końcem października. Sadzenie porzeczek czerwonych może odbywać się zarówno jesienią jak i wiosną i to właśnie czerwona porzeczka lepiej nadaje się na wiosenne sadzenie ze względu na swój okres wegetacji. Z kolei sadzenie porzeczki z doniczki można wykonywać przez cały sezon.
W przypadku krzewów czerwonych, rośliny sadzimy w odstępie metra od siebie, zostawiając 1,5 m przestrzeni pomiędzy rzędami. Porzeczkę czarną w ogrodzie powinno się sadzić w odstępie 1-1,2 m w rzędzie oraz zostawiać przestrzeń ok. 1,8 m między rzędami.
Krzew należy sadzić 5 cm głębiej, niż rósł wcześniej w szkółce. Dołek powinien być na tyle głęboki, aby swobodnie pomieścił korzenie.
Porzeczki czerwone przycina się nieco inaczej niż w przypadku wersji czarnej. Spowodowane jest to faktem, że porzeczka czerwona owocuje na pędzie dwuletnim – czarna natomiast na rocznym. Czarną porzeczkę formujemy ok. 4 lata po posadzeniu, wtedy usuwamy wszystkie stare pędy. Należy pozbyć się także tych chorych i uszkodzonych elementów. W przypadku kiedy chcemy sadzić porzeczki czerwone, pamiętajmy o tym, że dobrym pomysłem jest zostawić najmocniejsze pędy, niezależnie od wieku.
Kiedy natomiast chcemy uprawiać porzeczki w formie piennej, musimy zająć się także usuwaniem dzikich pędów. Staje się to jednak koniecznie dopiero po kilku latach. Cięcie pozwala na uchronienie od chorób i zmniejszenie rozciągania całości w czasie owocowania.
Wymagania, pielęgnacja i zbiory
Porzeczkę należy regularnie podlewać, jeżeli wykazuje wrażliwość na zmianę temperatury, dodatkowo można ją okryć na zimę. Ważnym zabiegiem w uprawie tych krzewów jest cięcie i ściółkowanie. To drugie utrudnia proces parowania, a to powoduje, że chwasty rosną znacznie słabiej. Co więcej, dobrze jest także odchwaszczać gleby, stosować prewencję przeciw szkodnikom i chorobom, a w przypadku ich wystąpienia reagować szybko.
W domowej uprawie lepiej jest stosować nawozy organiczne, dobrze też przekopać stanowisko jeszcze przed posadzeniem porzeczek. W przypadku porzeczek czarnych sprawdza się nawożenie potasowe jak i azotowe, kolorowe wymagają więcej potasu.
Porzeczki czerwone dojrzewają wcześniej niż czarne, dlatego zbiór możemy rozpocząć końcem czerwca, z kolei ciemna odmiana jest gotowa do spożycia w połowie lipca. Warto sadzić rośliny o różnym czasie dojrzewania.
Technika zbioru obejmuje zrywanie owoców z szypułkami, całymi gronami. W zależności od gatunku rośliny są bardziej lub mniej wrażliwe na temperaturę. Porzeczka jest samopylna, natomiast jeśli chcemy powiększyć jej plenność, możemy posadzić obok siebie dwie inne odmiany.
Szkodniki i choroby porzeczki
Uprawa porzeczki jest bardzo łatwa, jednak nie zmienia to faktu, że może zdarzyć się, iż nasze krzewy zaatakują szkodniki lub choroby. Warto więc zdawać sobie sprawę z ich istnienia, gdyż znacznie łatwiej jest później z nimi walczyć.
Do najpopularniejszych chorób porzeczki należą: amerykański i europejski mączniak agrestu, biała plamistość liści, antraknoza, atawizm, rdza, szara pleśń, kwitnienie rzekome oraz szkodniki wywołujące degenerację, takie jak brzęczak porzeczkowy, krzywik porzeczkowiaczek, wielkopąkowiec oraz przeziernik.
Aby uchronić się przed negatywnym wpływem szkodników na rośliny, warto sadzić nowe krzewy z dala od tych zaniedbanych i starych. Jeżeli pojawi się mączniak, pleśń czy inne przypadłość – natychmiast usuńmy chore pędy a dodatkowo zgrabmy opadłe liście spod krzewu. Kupujmy jedynie sprawdzone sadzonki, a dodatkowo odpowiednio je sadźmy i przycinajmy. Możemy użyć także środków do ochrony roślin.
Jaki gatunek więc wybrać, aby uchronić krzewy przed chorobami? Bona jest gatunkiem niezwykle odpornym na mączniaka. Z kolei Detvan i Biała z Juterbog to gatunki, które bardzo rzadko dopada antraknoza.
Ciekawostki
Czarna porzeczka została wpisana na listę ORAC z racji, iż zawiera bardzo dużo przeciwutleniaczy. Wyżej na liście jest tylko aronia i żurawina.
Liście czarnej porzeczki są dobrym pomysłem na walkę z ukąszeniami owadów. Wystarczy zgnieść liście i przyłożyć do swędzącego miejsca, a właściwości obecne w roślinie świetnie rozprawią się z ukąszeniami oraz drobnymi ranami.
Mieszańcem porzeczki czarnej oraz agrestu jest porzeczkoagrest. Dzięki takiemu połączeniu możemy wydobyć zalety obu krzewów i otrzymujemy pędy znacznie większe i masywniejsze, a zbiory są bardziej obfite. Smak natomiast łączy w sobie nutę agrestu i porzeczki, jednak zdominowany jest przez tę drugą.
W kosmetyce pożądane są zarówno liście jak i owoce porzeczki czerwonej i czarnej. Porzeczka dobrze nawilża skórę, zapobiega starzeniu i stosowana jest dodatkowo w celu łagodzenia trądziku. Może być wykorzystywana w formie olejów, maseczek, peelingów i innych.
A co z białą porzeczką?
Porzeczka biała (ribes niveum) jest nieco mniej znana, jednak chętnie wybierana do sadzenia w przydomowych ogrodach. Ma świetny smak oraz niezbyt duże wymagania. Jest mało wrażliwa na mróz oraz choroby, a uprawa porzeczek białych jest dokładnie taka sama jak czerwonych.
Porzeczka biała ma znacznie mniej barwnika od czerwonej odmiany, dlatego jej kolor jest bardziej przezroczysty. Uprawiane w przydomowych ogrodach odmiany białej porzeczki to Biała z Juterbog oraz Bianka.
Porzeczka różowa
Kolejną atrakcyjną odmianą, która nie tylko będzie pięknie rosła w naszym ogrodzie, ale równie dobrze smakowała, jest deserowa odmiana porzeczki różowej. Rośnie bardzo zwarcie, jest odporna na niskie temperatury oraz typowe choroby porzeczek a do tego rozwija się w kształcie dużych i długich gron.
Krzewy mają zwarty oraz wzniesiony pokrój. Owoce nie są charakterystycznie kwaśne, a uprawa powinna odbywać się w miejscu nasłonecznionym i osłoniętym przed wiatrem. Sadzenie tych roślin odbywa się na początku jesieni, w odległościach 1m od siebie.
Najlepsza do sadzenia będzie podłoże o odczynie obojętnym lub lekko kwaśnym. Roślina wymaga wilgoci oraz przycinania wczesną wiosną lub przed pierwszymi przymrozkami. Jeżeli zauważymy, że na porzeczce pojawiły się szkodniki, koniecznie je usuńmy za pomocą odpowiednich środków.
Jaką porzeczkę wybrać do samodzielnej uprawy?
Jeżeli uprawa porzeczki ma odbywać się w warunkach domowych, najlepiej sprawdzi się kilka najbardziej odpornych odmian.
-
- Jonkheer Van Tets – jedna z najstarszych odmian, odporna na opadzinę liści (czerwona porzeczka).
- Bona, Titania – jest bardzo odporna na amerykańskiego mączniaka agrestu (porzeczka czarna).
- Biała z Juterbog (odmiana porzeczki białej) i Detvan (odmiana porzeczki czerwonej) wykazuje się niską wrażliwością na antraknozę.
- Porzeczka różowa – ma wysoki wskaźnik odporności na choroby
Niezależnie jaką odmianę wybierzemy, dbajmy o prawidłowe sadzenie i pielęgnację. Należy pamiętać o dobraniu gleby i sadzeniu porzeczek w odpowiednich odstępach. Warto zapewnić im także dobrze nasłonecznione stanowisko i bogate w składniki podłoże. Na koniec zostanie tylko cieszyć się wyśmienitym smakiem owoców!
