Podkładki dla drzew owocowych stanowią kluczowy element w uprawie tych roślin. Są to specjalnie wyselekcjonowane rośliny lub części roślin, na które szczepi się odmiany szlachetne, aby uzyskać pożądane cechy takie jak wielkość drzewa, odporność na choroby czy jakość owoców. Wybór odpowiedniej podkładki jest fundamentem sukcesu w sadownictwie, wpływającym na zdrowie drzew, ich plonowanie oraz długość życia. W tym artykule omówimy różne rodzaje podkładek, ich charakterystyki oraz zalety i wady, a także wskażemy, jak dobrać odpowiednią podkładkę do konkretnego gatunku drzewa owocowego. Dowiemy się, jakie techniki szczepienia są najefektywniejsze oraz jak pielęgnować drzewka po szczepieniu, aby zapewnić im jak najlepszy start.
Rodzaje podkładek
Podkładki dla drzew owocowych można klasyfikować na różne sposoby, jednak dwa główne czynniki to wzrost i geneza.
Pod względem wzrostu mamy zasadniczo cztery główne opcje – silnie rosnące, karłowe, półkarłowe i superkarłowe. Pierwsza grupa obejmuje podkładki, które cechują się normalnym wzrostem dla danego gatunku drzewa. Podkładki karłowe są szczególnie cenione w uprawie jabłoni, gdzie drzewa szczepione na nich nie osiągają dużych rozmiarów, co ułatwia zbiór owoców i pielęgnację drzew. Podkładki półkarłowe są kompromisem między silnym wzrostem a łatwością w zarządzaniu drzewami. Natomiast drzewa szczepione na podkładce superkarłowej osiągają bardzo małe rozmiary, idealne do niewielkich ogrodów czy nawet na balkon.
Biorąc pod uwagę ich genezę, podkładki drzew owocowych można podzielić na dwie grupy:
Podkładki generatywne
Generatywne podkładki, zwane także nasiennymi, to rośliny uzyskiwane z nasion. Charakteryzują się one silnym systemem korzeniowym, co sprawia, że drzewa na nich szczepione są bardziej odporne na niekorzystne warunki glebowe i klimatyczne. Jednym z najczęściej stosowanych przykładów jest populacja siewek czereśni ptasiej oraz grusza kaukaska. Podkładki generatywne są często wybierane ze względu na ich prostotę i naturalność, choć mają także swoje wady.
Zalety:
- Silny system korzeniowy, który umożliwia drzewom pobieranie dużych ilości wody i składników odżywczych z gleby.
- Lepsza stabilność drzew, co jest istotne zwłaszcza w regionach narażonych na silne wiatry.
Wady:
- Podatność na odrosty korzeniowe, co może wymagać dodatkowej pielęgnacji.
- Większe różnice w cechach roślin, co może prowadzić do niejednorodności w sadzie.
Podkładki wegetatywne
Podkładki te, znane także jako klonalne, są uzyskiwane poprzez rozmnażanie wegetatywne, czyli w praktyce klonowanie roślin. Dzięki temu mają one jednorodne cechy, co jest dużą zaletą w nowoczesnym sadownictwie. Przykładami są podkładki karłowe i półkarłowe, które są bardzo popularne w uprawie jabłoni i grusz.
Zalety:
- Szybkie owocowanie – drzewa szczepione na podkładkach wegetatywnych szybciej wchodzą w okres owocowania, co jest korzystne z ekonomicznego punktu widzenia.
- Jednorodność cech, co ułatwia zarządzanie sadem i zapewnia przewidywalne plony.
Wady:
- Wysokie wymagania względem gleby – podkładki te często wymagają żyznych, dobrze zdrenowanych gleb.
- Mniejsza odporność na stresy abiotyczne, takie jak susza czy mrozy, co może wymagać dodatkowej ochrony i pielęgnacji drzew.
Podsumowując, zarówno podkładki generatywne, jak i wegetatywne mają swoje unikalne zalety i wady. Wybór odpowiedniego rodzaju podkładki powinien być uzależniony od specyficznych warunków uprawy oraz oczekiwań dotyczących plonów i charakterystyki drzew.
Wybór podkładki dla różnych gatunków drzew owocowych
Poniżej przedstawiamy najczęściej wykorzystywanych podkładek dla popularnych gatunków drzew owocowych:
Jabłonie
W przypadku jabłoni wybór podkładki ma kluczowe znaczenie dla uzyskania optymalnych plonów i zdrowia drzew. Najczęściej stosowane są podkładki karłowe i półkarłowe. Karłowa podkładka, taka jak M9, jest idealne do intensywnych sadów, gdzie wymagana jest duża gęstość nasadzeń. Drzewa szczepione na tych podkładkach osiągają nieduże rozmiary, co ułatwia zbiór owoców i pielęgnację. Wchodzą one szybko w okres owocowania, co pozwala na wcześniejsze uzyskanie plonów.
Zalety:
- Nieduże rozmiary drzewka szczepione na podkładce karłowej.
- Szybkie owocowanie, często już w drugim lub trzecim roku po posadzeniu.
- Łatwość zbioru i pielęgnacji drzew ze względu na ich małe rozmiary.
Wady:
- Drzewka wymagają żyznych gleb i regularnego nawadniania.
- Konieczność stosowania podpór, ponieważ drzewa mogą nie wytrzymać ciężaru owoców.
Podkładki półkarłowe, takie jak M26, są kompromisem pomiędzy karłowymi a silnie rosnącymi podkładkami. Drzewa na nich szczepione osiągają średnie rozmiary i są bardziej odporne na warunki glebowe, choć nadal wymagają regularnej pielęgnacji.
Zalety:
- Dobrze rozwinięty system korzeniowy, który lepiej radzi sobie w mniej żyznych glebach.
- Mniejsze wymagania względem gleby w porównaniu do podkładek karłowych.
- Drzewka na tych podkładkach dają wysokie plony owoców.
Wady:
- Nieco późniejsze wejście w okres owocowania w porównaniu do podkładek karłowych.
- Drzewka wymagają palikowania (choć umiarkowanego), szczególnie w pierwszych latach po posadzeniu.
Grusze
Grusze wymagają specyficznych podkładek, aby uzyskać optymalne plony i zdrowie drzew. Najczęściej stosowane są podkładki generatywne, takie jak grusza kaukaska, oraz podkładki wegetatywne.
Podkładki generatywne:
- Grusza kaukaska: Ta podkładka jest popularna ze względu na silny system korzeniowy i dobrą adaptację do różnych warunków glebowych. Drzewa szczepione na gruszy kaukaskiej są bardziej odporne na suszę i mają silniejszy wzrost.
Zalety:
- Silny system korzeniowy, który wspomaga przetrwanie w trudniejszych warunkach glebowych.
- Lepsza stabilność i mniejsza potrzeba palikowania.
Wady:
- Większe wymagania dotyczące pielęgnacji ze względu na intensywny wzrost i potencjalne odrosty korzeniowe.
Podkładki wegetatywne:
- Wegetatywna podkładka, np. Pigwa S1: Zapewnia jednorodność cech drzew i szybkie owocowanie. Podkładka wegetatywna jest bardziej wymagające względem gleby, ale pozwala na uzyskanie wysokiej jakości plonów.
Zalety:
- Jednorodność cech drzew, co ułatwia zarządzanie sadem.
- Drzewka owocowe szczepione na takiej podkładce szybko zaczynają owocowanie, co wyraźnie przyspiesza zbiór plonów.
Wady:
- Wysokie wymagania względem gleby i potrzeba regularnej pielęgnacji.
- Konieczność stosowania podpór, zwłaszcza w początkowych latach.
Czereśnie
Czereśnie wymagają specyficznych podkładek, aby zapewnić zdrowy wzrost i obfite plony. Jedną z najczęściej stosowanych podkładek jest czereśnia ptasia.
Czereśnia ptasia: Jest to podkładka generatywna, która zapewnia silny wzrost drzew i dobry system korzeniowy. Czereśnie szczepione na tej podkładce osiągają duże rozmiary i są bardziej odporne na choroby.
Zalety:
- Silny system korzeniowy, który wspomaga zdrowy wzrost drzewa.
- Odporność na choroby i dobre przystosowanie do różnych warunków glebowych.
Wady:
- Drzewa wymagają palikowania, szczególnie w pierwszych latach po posadzeniu.
- Potrzeba odpowiedniej pielęgnacji, aby zapobiec nadmiernemu wzrostowi i odrostom korzeniowym.
Podkładki wegetatywne: W przypadku czereśni coraz częściej stosuje się także podkładki wegetatywne, takie jak Gisela 5 i Colt, które zapewniają bardziej kompaktowy wzrost drzew i wcześniejsze owocowanie.
Zalety:
- Kompaktowy wzrost drzew, co ułatwia zarządzanie sadem.
- Odmiany szczepione na takich podkładkach szybko wchodzą w okres owocowania.
Wady:
- Wyższe wymagania względem gleby i konieczność regularnego nawadniania.
- Potrzeba stosowania podpór w początkowym okresie wzrostu.
Podsumowując, wybór odpowiedniej podkładki zależy od specyficznych potrzeb gatunku drzewa owocowego, warunków glebowych oraz oczekiwań dotyczących plonów. Dobrze dobrana podkładka może znacznie wpłynąć na zdrowie i produktywność drzew, co przekłada się na sukces w sadownictwie.
Praktyczne aspekty szczepienia drzew owocowych
Techniki szczepienia
Szczepienie drzew owocowych to kluczowy proces, który pozwala na uzyskanie drzew o pożądanych cechach. Istnieje kilka technik szczepienia, które można zastosować w zależności od gatunku drzewa i warunków uprawy. Najbardziej popularne metody to oczkowanie i szczepienie w klin.
Oczkowanie: Oczkowanie (okulizacja) to technika, która polega na wprowadzeniu pączka odmiany szlachetnej do nacięcia na podkładce. Jest to jedna z najczęściej stosowanych metod szczepienia, szczególnie dla drzewek owocowych.
Zalety:
- Prosta technika, łatwa do opanowania nawet dla początkujących ogrodników.
- Wysoka skuteczność, pod warunkiem prawidłowego wykonania.
- Minimalne uszkodzenia podkładki, co sprzyja szybkiemu zrastaniu.
Wady:
- Technika wymaga precyzji i staranności, aby zapewnić prawidłowe połączenie pączka z podkładką.
- Najlepsze efekty uzyskuje się w określonym okresie wegetacji, zwykle latem.
Szczepienie w klin: Szczepienie w klin polega na wykonaniu nacięcia w kształcie klina na podkładce i wprowadzeniu w nie zraza odmiany szlachetnej. Jest to technika bardziej zaawansowana, ale dająca bardzo dobre rezultaty.
Zalety:
- Mocne i stabilne połączenie zraza z podkładką, co sprzyja szybkiemu i silnemu wzrostowi.
- Możliwość szczepienia starszych drzew, które mogą nie nadawać się do oczkowania.
Wady:
- Wymaga większej wprawy i precyzji niż oczkowanie.
- Większe nacięcia na podkładce mogą zwiększać ryzyko infekcji, jeśli nie zostaną odpowiednio zabezpieczone.
Pielęgnacja drzewek po szczepieniu
Pielęgnacja drzewek owocowych po szczepieniu jest kluczowa dla zapewnienia zdrowego wzrostu i owocowania. Obejmuje ona kilka ważnych kroków:
Palikowanie: Młode drzewka, zwłaszcza te szczepione na karłowych i półkarłowych podkładkach (np. na P60, która jest niezbyt wymagająca względem gleby i odporna na mróz), często wymagają palikowania, aby zapewnić stabilność i ochronę przed złamaniem.
Zalety:
- Zapewnia wsparcie dla młodych drzewek, szczególnie w miejscach narażonych na silne wiatry.
- Pomaga utrzymać drzewka w pionie, co sprzyja równomiernemu wzrostowi.
Wady:
- Wymaga regularnej kontroli i korekty, aby uniknąć uszkodzenia kory przez opaski palików.
Ochrona przed mrozem: Młode drzewka są szczególnie wrażliwe na niskie temperatury, dlatego ważne jest, aby zapewnić im odpowiednią ochronę przed zimą.
Zalety:
- Zabezpieczenie młodych drzewek agrowłókniną lub innymi materiałami ochronnymi pomaga chronić je przed ekstremalnymi warunkami pogodowymi.
- Ochrona przed mrozem zapobiega uszkodzeniom, które mogą osłabić drzewka i zmniejszyć ich plonowanie.
Wady:
- Proces może być pracochłonny, zwłaszcza w dużych sadach.
- Konieczność regularnego monitorowania, aby upewnić się, że ochrona jest skuteczna i nie uszkadza drzewek.
Nawadnianie i nawożenie: Regularne nawadnianie i nawożenie są kluczowe dla zdrowego wzrostu drzewek po szczepieniu. Młode sadzonki wymagają szczególnej troski w zakresie dostarczania odpowiednich składników odżywczych i wody.
Zalety:
- Regularne nawadnianie pomaga utrzymać odpowiednią wilgotność gleby, co jest niezbędne dla wzrostu drzewek.
- Nawożenie zapewnia drzewkom niezbędne składniki odżywcze, wspierając zdrowy rozwój i owocowanie.
Wady:
- Niewłaściwe nawożenie lub nawadnianie może prowadzić do problemów, takich jak przenawożenie lub nadmierne nawodnienie, które mogą uszkodzić drzewka.
Pielęgnacja drzewek po szczepieniu wymaga uwagi i regularnych zabiegów, ale jest kluczowa dla uzyskania zdrowych, dobrze owocujących drzew. Dzięki odpowiedniemu podejściu można zapewnić drzewkom najlepsze warunki do wzrostu i rozwoju, co przełoży się na obfite plony i długowieczność sadu.
Wybór podkładki w zależności od warunków uprawy
Gleby żyzne a gleby ubogie
Wybór podkładki jest ściśle związany z rodzajem gleby, na której mają rosnąć drzewa owocowe. Podkładki karłowe, takie jak M9, i najczęściej stosowana podkładka półkarłowa M26, są idealne dla gleb żyznych, ponieważ ich system korzeniowy nie penetruje głęboko i wymaga dużej ilości składników odżywczych dostępnych w górnej warstwie gleby. Drzewka wymagają żyznych gleb, aby mogły szybko wejść w okres owocowania i dawać wysokie plony owoców.
Zalety podkładek dla gleb żyznych:
- Szybkie rozpoczęcie owocowania.
- Możliwość gęstego nasadzenia drzewek, co zwiększa plony na jednostkę powierzchni.
Wady:
- Wysokie wymagania względem gleby, co może zwiększyć koszty związane z nawożeniem i nawadnianiem.
Dla gleb ubogich lepiej sprawdzają się podkładki generatywne lub te o silniejszym wzroście, jak grusza kaukaska czy siewki czereśni ptasiej. Te podkładki mają bardziej rozwinięty system korzeniowy, który lepiej radzi sobie w poszukiwaniu składników odżywczych na większej głębokości.
Zalety podkładek dla gleb ubogich:
- Silny system korzeniowy zdolny do efektywnego pobierania wody i składników odżywczych.
- Lepsza adaptacja do trudniejszych warunków glebowych.
Wady:
- Drzewa mogą osiągać większe rozmiary, co utrudnia zbiór i pielęgnację.
Warunki klimatyczne
Warunki klimatyczne są kolejnym istotnym czynnikiem wpływającym na wybór podkładki. W regionach o surowym klimacie, gdzie zimy są mroźne, warto stosować podkładki wysoce mrozoodporne, takie jak Antonówka dla jabłoni czy wybrane klony czereśni ptasiej.
Zalety mrozoodpornych podkładek:
- Zdolność do przetrwania niskich temperatur bez uszkodzeń.
- Mniejsze ryzyko strat w sadzie spowodowanych przez przymrozki.
Wady:
- Mogą wymagać dodatkowej ochrony młodych drzewek w pierwszych latach po posadzeniu.
W regionach o łagodniejszym klimacie można stosować podkładki, które nie są tak odporne na mróz, ale za to lepiej radzą sobie w ciepłych glebach i szybciej wchodzą w okres owocowania, jak podkładka karłowa M9.
Zalety podkładek dla ciepłych klimatów:
- Szybszy wzrost i wcześniejsze owocowanie.
- Możliwość uzyskania wyższych plonów w krótszym czasie.
Wady:
- Mniejsza odporność na nagłe spadki temperatur.
Podkładki do szczepienia drzew owocowych – podsumowanie
Podkładki dla drzew owocowych odgrywają kluczową rolę w sadownictwie, wpływając na wzrost, zdrowie i plonowanie drzew. Wybór odpowiedniej podkładki zależy od wielu czynników, w tym rodzaju gleby, warunków klimatycznych oraz specyficznych potrzeb danego gatunku drzewa owocowego.
