Na czym polega okulizacja drzew owocowych?

Czym jest okulizacja?

Okulizacja, znana również jako oczkowanie, to metoda letniego szczepienia drzew polegająca na połączeniu pąka liściowego (tzw. oczka) odmiany szlachetnej z podkładką, czyli pędem innego drzewa lub krzewu, zwykle odmiany uprawnej. Ta technika jest szczególnie polecana ze względu na wysoką wydajność – z jednego zrazu można uzyskać tyle oczek, ile zawiera on pąków – oraz dużą skuteczność, ponieważ letnie warunki sprzyjają szybkiemu zrastaniu się szczepionych części. Dodatkowo okulizacja daje szerokie możliwości, takie jak tworzenie drzew rodzących różne rodzaje owoców na jednym pniu czy wprowadzenie różnokolorowych kwiatów do jednej korony, co wiosną wzbogaca ogród o niezwykłe walory estetyczne.

W jakich terminach można okulizować drzewa owocowe?

Najlepszy okres na letni zabieg szczepienia przypada na czas aktywności tkanki twórczej, czyli tzw. miazgi. Okulizację można zatem przeprowadzać w dwóch terminach:

• Maj-czerwiec – wykorzystuje się tutaj oczko żywe, a pąk wyrasta jeszcze w tym samym sezonie.
• Lipiec-sierpień – oczko śpiące, z którego pąk wyrośnie dopiero kolejnej wiosny.

W praktyce szczepienie przez stosowanie okulizacji przeprowadza się najczęściej od połowy lipca do połowy sierpnia.

Warto pamiętać, że szczepienia takie dają pierwsze owoce po 2-3 latach od przeprowadzenia zabiegu.

Okulizacja krok po kroku

Krok 1 – Przygotowanie podkładki

Zazwyczaj wykorzystuje się tutaj ten sam gatunek, z którego pochodzi odmiana szlachetna. Wybrane drzewko warto okopać i obficie podlewać przez dwa tygodnie przed zabiegiem. Przed samym zabiegiem należy przetrzeć pęd szmatką, żeby oczyścić go z ziemi i zapobiec zanieczyszczeniu miejsca łączenia.

Krok 2 – Pobranie zrazów okulizacyjnych

Wczesnym rankiem dnia zabiegu należy ściąć jednoroczne pędy (zrazy) z nasłonecznionej części korony, a następnie usunąć z nich liście – najlepiej obciąć je stosunkowo blisko blaszki i zostawić ogonek, żeby nie uszkodzić oczka (ogonki usuwa się później delikatnie przed samym zabiegiem). Jak już wspomniano, pojedynczy zraz pozwala pozyskać wiele oczek.

Krok 3 – Okulizacja

Wbrew pozorom zabieg okulizacji jest bardzo prosty – wystarczy wykonać łącznie trzy cięcia. Okulizuje się zazwyczaj kilka-kilkanaście centymetrów nad ziemią, zależnie od wysokości podkładki. Ze zrazu wycina się na płasko oczko z korą i cienką warstwą drewna (ok. 2-3 cm długości/0,5 cm szerokości). Na podkładce, najlepiej od północnej strony, żeby przeszczepiany pąk nie uległ przesuszeniu, wykonuje się od góry dwa nacięcia kory – najpierw delikatne skośne, później płaskie pionowe (nad pierwszym, powierzchnia cięcia powinna być dostosowana do wielkości wyciętego oczka). To drugie powinno ściąć korę w taki sposób, aby powstała “kieszonka”, w którą będzie można włożyć oczko. Następnie delikatnie wsuwa się przygotowane oczko (od góry) w nacięcie na podkładce (pąkiem na zewnątrz). Trzeba przy tym uważać, żeby nie uszkodzić pąka. Po połączeniu oczka z podkładką miejsce zabiegu zabezpiecza się paskiem foliowym.

Krok 4 – Sprawdzenie przyjęcia

Po 2 tygodniach przeprowadza się kontrolę przyjęcia szczepienia – zraz powinien wyglądać zdrowo i świeżo. Jeśli zabieg przeprowadzono prawidłowo, oczko prawie na pewno się przyjmie.

Krok 5 – Przycięcie podkładki

Na wiosnę ścina się podkładkę ok. 1 cm nad oczkiem i wycina się wszystkie pędy boczne oprócz tego wyrastającego z zaszczepionego oczka. Można zastosować palik/bambus i prowadzić młode drzewko przy podporze – zapewni to prosty wzrost.

Przykłady podkładek dla popularnych gatunków drzew

Oto krótkie zestawienie popularnych gatunków drzew owocowych i dobrych podkładek pod ich odmiany szlachetne:

• Jabłoń – A2, M7, M9, M26, MM106, P14, P60.
• Grusza – grusza kaukaska, pigwa S.
• Śliwa – ałycza (śliwa wiśniowa), Pixy, węgierka Wangenheima.
• Czereśnia – antypka (wiśnia wonna), czereśnia ptasia, Gisela 5, PHL A i C.
• Wiśnia – antypka.
• Morela – ałycza, siewki moreli.
• Brzoskwinia/nektaryna – ałycza, siewki brzoskwini mandżurskiej lub rakoniewickiej.

Jak ułatwić sobie okulizację?

Wykonanie równego przycięcia, które pozwoli dopasować oczko do podkładki może być kłopotliwe – na pewno będzie potrzebny do tego ostry nóż. Jeśli planuje się przeprowadzenie większej ilości okulizacji, warto rozważyć zakup specjalnego noża okulizaka – kształt i wyprofilowanie ostrza ułatwia wykonanie właściwych nacięć. Ponadto często ma też końcówkę pozwalającą łatwo podnieść i odchylić korę podkładki przy okulizacji w nacięciach w kształcie litery T (co robi się zwykle w przypadku szczepienia roślin ogrodowych, np. róż).

Innym sposobem na ułatwienie okulizacyjnego szczepienia drzew owocowych jest zastosowanie specjalnego sekatora. Jest to jednak drogi sprzęt, na który mogą sobie pozwolić raczej wyłącznie profesjonalni sadownicy.

Okulizacja – podsumowanie

Okulizacja to skuteczna metoda rozmnażania drzew i krzewów owocowych pozwalająca na zaszczepienie pędu pochodzącego z odmiany szlachetnej na bardziej odporną podkładkę. Przez wzgląd na to, że zabieg ten przeprowadza się latem, pozwala osiągnąć bardzo dobre wyniki – przyjmują się niemal wszystkie szczepienia, jeśli zabieg przeprowadzono prawidłowo. Właśnie z tego względu z tej metody szczepień najczęściej korzystają profesjonaliści. Dzięki okulizacji możemy także osiągnąć bardzo ciekawe połączenia, np. śliwy, brzoskwinie i morele na jednym drzewie, jeśli zaszczepimy je na podkładce z ałyczy (choć wyprowadzenie takiego drzewa będzie kłopotliwe).