Odmiany, Uprawa

Uprawa moreli w przydomowym ogrodzie

Uprawa moreli w przydomowym ogrodzie

Morela należy do grupy popularnych drzew owocowych – wytwarza bowiem stosunkowo duże, smaczne owoce mające wielu wielbicieli praktycznie na całym świecie. Mimo to w naszym kraju uprawy tej rośliny są spotykane stosunkowo rzadko – w naszym klimacie wymagają bowiem odpowiedniej pielęgnacji, by obficie owocować. Jest to jednak bardzo wdzięczne drzewo, które warto uprawiać we własnym ogrodzie – włożony w prowadzenie go trud z pewnością się opłaci. Poniżej zebraliśmy najważniejsze informacje o uprawie moreli przydatne każdemu początkującemu hodowcy.

Co trzeba wiedzieć o moreli?

Morela pospolita/zwyczajna (Prunus armeniaca) jest gatunkiem pochodzącym z Azji – pierwotnie występował na obszarze Chin, Kirgistanu i Korei. Może mieć pokrój drzewiasty lub krzewiasty i osiągać do 8 m wysokości. Morela owocuje w 4-5 roku po posadzeniu, najczęściej w połowie lipca – rodzi dość duże, lekko spłaszczone kuliste pestkowce (50-70 g) o pomarańczowej skórce z lekkim rumieńcem i żółtym lub pomarańczowym miąższem. Jest samopylna, więc do owocowania wystarczy pojedynczy osobnik. Owoce można jeść na surowo, suszyć lub wykorzystać do różnych przetworów, np. dżemów, kompotów czy marmolad. Są bogatym źródłem β-karotenu i kwasu asparaginowego. Zawierają także potas, żelazo, fosfor i witaminę B (tej ostatniej mają aż 25 razy więcej niż brzoskwinie!).

Morela jest stosunkowo odporna na niskie temperatury – wytrzymuje spadki do -30°C. Niestety należy do grupy drzew kwitnących bardzo wcześnie – zdarza się, że morela kwitnie już na przełomie lutego i marca (choć zazwyczaj jest to marzec/kwiecień). Sprawia to, że w Polsce jest bardzo narażona na przymrozki – kwiaty bardzo często przemarzają. Dlatego też zaleca się uprawę odmian późnych. Morele są też dość wrażliwe na ataki grzybów, zwłaszcza jeśli posadzi się je na nazbyt wilgotnych stanowiskach.

Wymagania moreli

Morela rośnie najlepiej na żyznych, lekko kwaśnych glebach (ewentualnie o neutralnym pH) próchniczych z dobrym drenażem – nie powinno być w nich zbyt dużo wody. Należy wybierać stanowiska nasłonecznione i ciepłe, najlepiej osłonięte od wiatru – takie warunki zapewnią lepsze plony (owoce będą się też lepiej wybarwiać), a same drzewa (i ich pąki kwiatowe) będą mniej narażone na przymrozki i ataki grzybów.

Kwitnące Morele

Wartościowe odmiany moreli

Przez lata hodowli (pierwsze sady morelowe istniały w Chinach już ponad 4000 lat temu) stworzono wiele odmian moreli – obecnie jest to ponad 1500 genotypów. Poniżej zebraliśmy kilka, które dobrze radzą sobie w naszym klimacie:

  • Harcot – obcopylna (wymaga zapylacza), średnio wczesna odmiana wykazująca dobrą odporność na mróz (choć kwiaty mogą ulegać uszkodzeniu). Pochodzi z Kanady. Rodzi smaczne, duże owoce, które dojrzewają od połowy lipca do przełomu lipca/sierpnia.
  • Early Orange – wczesna, plenna amerykańska odmiana dość odporna na szarkę i mrozy (tak drzewo, jak i kwiaty). Daje średniej wielkości owalne lub lekko spłaszczone owoce, które zaczynają dojrzewać od połowy lipca. Owocuje rokrocznie.
  • Wczesna z Morden – kolejna z kanadyjskich morel, uprawiana z powodzeniem od 1945 roku. Mimo dość wczesnego kwitnienia bardzo dobrze radzi sobie z przymrozkami – kwiaty na ogół nie przemarzają. Sprawia to, że jest jedną z najczęściej polecanych odmian do nasadzeń w naszym klimacie. Na ogół daje średniej wielkości owoce, choć ich wielkość uzależniona jest od ich liczby na danym drzewie – im będzie ich więcej, tym będą mniejsze. Zaczynają dojrzewać w drugiej połowie lipca. Warto jednak pamiętać, że mają tendencję do opadania, przez co drzewa tej odmiany sprawdzają się lepiej na małych uprawach.
  • Somo – późna odmiana wyhodowana w Polsce. Drzewo wykazuje dużą odporność na mróz, a kwiaty na przymrozki w czasie kwitnienia. Z owoców tej odmiany można przyrządzić pyszny kompot. Owoce rosną małe lub średnie i osiągają dojrzałość dopiero w drugiej połowie sierpnia.
  • Późna Rejmana – kolejna odmiana rodem z Polski cechująca się dużą plennością i zdrowotnością. Dojrzałość jej owoców przypada dopiero na początek września.
  • Darina – dość późna odmiana, której owoce dojrzewają końcem lipca lub początkiem sierpnia. Podobnie jak większość odmian przedstawionych wyżej cechuje się odpornością na mróz. Rozmiar owoców jest zróżnicowany – od średniego po duży, w zależności od wielkości plonu. Cechą charakterystyczną owocu Dariny jest bardzo mała pestka.
  • Heja – polska odmiana, tym razem średnio wczesna. Można się po niej spodziewać średnich lub dużych owoców z niewielką pestką, które będą dojrzałe w lipcu (konkretnie jego drugiej połowie).
  • Pietropawłowskij – kwitnące wcześnie, bujne i rozłożyste drzewo rodzące duże lub bardzo duże owoce, które jednak nie pojawiają się zbyt licznie. Zbiory przeprowadza się w lipcu, po dojrzeniu owoców w jego pierwszej połowie.
  • Orange Red – rośnie bardzo szybko i rozłożyście, kwitnie wcześnie i dojrzewa w lipcu (pierwsza połowa). Owoce średnie, liczne i wyróżniające się bardzo dobrym smakiem.
  • Hargrand – średnio wczesna morela rosnąca powoli, ale rozłożyście. Jej małe/średnie owoce są bardzo soczyste, smaczne i osiągają dojrzałość w lipcu, zazwyczaj dokładnie w jego połowie.
  • Goldrich – amerykańska krzyżówka odmian Perfection i Sunglo. Rozrasta się silnie i tworzy rozłożystą, wzniesioną koronę. Jest częściowo samopylna – pojedyncze drzewo może owocować regularnie samo, ale do obfitych zbiorów wymaga towarzystwa innych morel. Wykazuje odporność na mróz oraz szarkę i moniliozę. Charakteryzuje się bardzo dużymi (pojedyncze sztuki mogą osiągać nawet 150 g), jędrnymi owocami, które powinno się zbierać po osiągnięciu dojrzałości – w lipcu, przeważnie drugiej jego połowie. Warto wiedzieć też, że owocami tej odmiany nie interesują się osy.

Warto wspomnieć tutaj także o odmianach kolumnowych, czyli genetycznie wytwarzających wąską koronę. Sprawdzają idealnie w warunkach ograniczonej przestrzeni – można je bez przeszkód wprowadzić do małego ogrodu lub nawet hodować na balkonie. Przykładowe drzewka tego typu to Clarina i Compacta.

Uprawa moreli

Zanim można będzie posadzić drzewka moreli w ogrodzie, trzeba zadbać o odpowiednie przygotowanie gleby. Przede wszystkim potrzebna będzie głęboka orka, nawet do 80 cm. Konieczne będzie też nawożenie – sprawdzi się tutaj obornik w ilości 30-40 t/ha. Trzeba jednak pamiętać, żeby nie nawozić bezpośrednio przed sadzeniem – obornik musi zdążyć się przerobić, żeby nie doszło do popalenia korzeni.

Ze względu na zagrożenie mrozowe, morele sadzimy wyłącznie wiosną, pojedynczo lub w szpalerach. Odstępy między poszczególnymi roślinami zależą od kształtu korony i siły wzrostu danej odmiany. Na ogół będzie to jednak 5-6 x 3-3,5 m.

Pielęgnacja drzew moreli obejmuje częste podlewanie w okresie po posadzeniu (starsze drzewa wymagają podlewania tylko w okresach suszy), ściółkowanie gleby w rzędach (zapobiega przesychaniu i nadmiernemu nagrzewaniu się gleby oraz ogranicza rozwój chwastów) oraz wysiew nawozów zielonych między rzędami (powinno zapewniać dostęp do zróżnicowanych mikroelementów). W razie potrzeby warto też zastosować dodatkowy nawóz mineralny bogaty w cynk i bor. Zwłaszcza ten drugi pierwiastek jest bardzo ważny, ponieważ jego niedobór powoduje opadanie zawiązków owoców. Do zabiegów pielęgnacyjnych zalicza się także cięcie.

Ręczny Zbiór Owoców

Kiedy należy przycinać morelę?

W pierwszych latach po posadzeniu morele przycina się wiosną przed pąkiem różowym – przez pierwsze 4 lata od posadzenia będą to cięcia formujące koronę. Pierwsze cięcie ma na celu usunięcie wszystkich pędów dolnych do wysokości 50 cm. W przypadku 2-4 letnich drzew skraca się najsilniej rosnące pędy do jednego poziomu i obcina się te skierowane do wnętrza korony. Trzeba przy tym pamiętać o zachowaniu regularności zabiegów – rośliny te reagują bowiem na cięcia wytwarzaniem mocnych długopędów.

Starsze drzewa nie muszą już być corocznie cięte, a same zabiegi można przeprowadzać latem po zbiorach – ze względu na mniejszą wilgotność powietrza w tym okresie, presja chorób nie będzie tak duża. Zwykle wystarczy ograniczyć się do cięć sanitarnych i prześwietlających korony.

Więcej o przycinaniu drzew owocowych możesz przeczytać w naszym wpisie poświęconym w całości temu tematowi.

Choroby moreli

Morele, podobnie jak inne drzewa owocowe, mogą być porażane przez groźne choroby. Wśród nich najczęściej występujące to:

Parch moreli

Początkowym objawem są pojawiające się na owocach oliwkowe, z czasem ciemniejące, plamy, które później powiększają się i pokrywają aksamitnym nalotem. Następnie skórka ulega korkowaceniu i pęka, a owoce gniją. Również na pędach pojawiają się brunatne lub czarne plamy, po czym kora pęka i tworzą się rany.

W ramach walki z parchem należy niezwłocznie usuwać i palić wszystkie porażone fragmenty drzew. Profilaktycznie prowadzi się opryski Topsinem – w czasie kwitnienia i po jego zakończeniu.

Monilioza (brunatna zgnilizna drzew pestkowych)

Atakuje różne części rośliny, m.in. pędy (brązowieją i zamierają) oraz kwiaty (zasychają i pozostają na drzewie). Jeśli owoce się zawiążą, pojawiają się na nich brunatne plamki z szarawymi brodawkami i dochodzi do ich gnicia.

Porażone części drzew trzeba na bieżąco usuwać. W ramach profilaktyki zaleca się opryski fungicydami, np. wspomnianym już Topsinem.

Dziurkowatość liści

Na liściach pojawiają się drobne, brązowiejące plamki, które z czasem się wykruszają. Choroba ta nie wpływa bezpośrednio na owocowanie, jednak ogranicza wzrost drzew przez zmniejszenie powierzchni asymilacyjnej liści.

Z dziurkowatością liści walczy się niejako przy okazji profilaktyki innych chorób, stosując np. Miedzian w okresie nabrzmiewania pąków.

Zgorzel bakteryjna drzew pestkowych (rak bakteryjny)

Bakterie powodujące tę infekcję dostają się przez kwiaty do krótkopędów i dalej w głąb rośliny. W efekcie na gałęziach pojawiają się rany, a z czasem dochodzi do ich zamierania. Choroba ta może doprowadzić do gnicia całych roślin. Nieswoistym, choć częstym, objawem zgorzeli jest też gumoza.

Wszystkie porażone pędy trzeba usuwać, a przy zaawansowanym stadium konieczne będzie wycięcie całych roślin. Wszystkie rany po cięciach trzeba koniecznie zabezpieczyć maścią ogrodniczą. Aby zabezpieczyć drzewka owocowe przed infekcją, należy stosować oprysk preparatami miedziowymi (np. Miedzian) w okresie nabrzmiewania pąków, kwitnienia i po opadnięciu liści.

Szarka

Objawami tej choroby wirusowej są brunatne przebarwienia na owocach i liściach, na których z czasem tworzą się wyraźne bruzdy. Porażone owoce będą przedwcześnie opadać.

Porażone drzewa trzeba wyciąć i spalić. Profilaktyką jest tutaj walka z mszycami, które mogą roznosić wirusy podczas żerowania.

Uprawa moreli – podsumowanie

Morela to popularne właściwie na całym świecie drzewo owocowe ze względu na niezbyt wygórowane wymagania i smaczne owoce, z których można wytwarzać przeróżne przetwory. Trzeba jednak pamiętać, że morele są w większości podatne na przymrozki, gdyż na ogół kwitną bardzo wcześnie. Dlatego w naszym klimacie zaleca się sadzenie odmian późnych lub dostosowanych do uprawy w warunkach klimatycznych zbliżonych do naszych. Na terenie Polski warto więc sadzić przede wszystkim odmiany rodzime, kanadyjskie lub amerykańskie. Do małego ogrodu poleca się stosowanie kolumnowych odmian moreli, które nie zajmują wiele miejsca. Wybierając drzewko (lub kilka) do ogrodu warto też zwrócić uwagę na odporność na choroby, zwłaszcza moniliozę, zgorzel i szarkę.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *