Jarzębina w przydomowym ogrodzie – wszystko, co musisz wiedzieć

Z owoców jarzębiny dzieci chętnie robią korale, dorośli z kolei przetwory i nalewki. Drzewo to jest piękną ozdobą ogrodu, a jego owoce mają właściwości lecznicze! Kiedy najlepiej sadzić jarzębinę i jak to zrobić krok po kroku? Jakich warunków drzewko potrzebuje do prawidłowego rozwoju? Którą odmianę najlepiej wybrać na małą działkę? Sprawdź koniecznie!

Czym jest jarząb pospolity?

Jarząb pospolity (Sorbus aucuparia L.) inaczej jarząb zwyczajny lub jarzębina czerwona to bardzo popularne drzewko owocowe, które często można spotkać na terenie całej Europy, a szczególnie w dużych i małych ogrodach w całej Polsce. Z biegiem lat może osiągnąć do 15 m wysokości. Należy do roślin z tej samej rodziny różowatych, co aronia i głóg.

Jarzębina łatwo przystosowuje się do różnego rodzaju warunków środowiskowych (najlepiej jednak czuje się na stanowisku słonecznym), nie ma dużych oczekiwań i zazwyczaj nie wymaga specjalnych zabiegów pielęgnacyjnych. Może rosnąć nawet w słabej, kamienistej glebie. Korona drzewa nie jest zbyt gęsta, dlatego nie zacienia ogrodu. Jarząb posiada liście złożone z 9 do 15 mniejszych listków i białe kwiaty.

Owoce jarzębiny wybarwiają się natomiast w lipcu, a dojrzałość osiągają najczęściej pod koniec lata (we wrześniu) i są chętnie zjadane przez ptaki. Drzewo słynie z pięknych, dekoracyjnych czerwono-pomarańczowych owoców. W stanie surowym są one dla nas niejadalne, a nawet trujące, ale po obróbce termicznej i przetworzeniu tracą gorzki smak oraz właściwości trujące (można je wcześniej też przemrozić). W szkółkach znajdziemy też odmiany jadalne o jasnopomarańczowych, purpurowych czy różowych owocach, niektóre mają także kolor żółty.

Oprócz jarzębu pospolitego możemy wyróżnić także inne odmiany jarzębiny, takie jak np. jarząb brekinia, jarząb mączny, jarząb szwedzki czy jarząb kaszmirski.

Jadalne odmiany jarzębiny

Jarzębina jadalna powstała wskutek różnych krzyżówek i można ją jeść tuż po zerwaniu z drzewa. Jej owoce charakteryzują się też pięknym, niebanalnym wyglądem.

Jakie odmiany jadalne możemy wyróżnić?

• Jarzębina jadalna Burka (krzyżówka jarzębiny z aronią) – owoce są dwukrotnie większe od jarzębiny zwyczajnej i przybierają barwę purpurową. To roślina o soczystych słodkich owocach, bez cienia gorzkiego smaku, które można wykorzystać do dżemów, galaretek czy nalewek i kompotów.
• Jarzębinogrusza (połączenie jarzębiny i gruszy) – ma nie tylko walory dekoracyjne, ale również soczyste i słodkie owoce. Idealnie sprawdzi się na przetwory.
• Jarzębina pospolita Rosin – to odmiana o dużych, słodko-kwaśnych owocach, pozbawionych goryczki. Można je jeść surowe lub robić z nich przetwory.
• Jarząb domowy Sossenheimer Riesen – bardzo obficie owocuje. Uleżały owoc jest słodki, bez goryczki i można go jeść na surowo lub sporządzić z niego kompoty, wina, dżemy czy sosy.
• Jarząb jadalny Kubowaja – czerwono-pomarańczowe owoce zaczynają dojrzewać końcem sierpnia i mają około 8 mm średnicy. Są soczyste i słodko-kwaśne, pozbawione goryczki
• Jarzębina pospolita Likjornaja – ma bardzo słodkie, purpurowe owoce. Idealne do konfitur, nalewek czy win.
• Jarzębina jadalna Miczurinskaja Diesiertnaja – obficie owocuje bardzo słodkimi, średniej wielkości owocami w kolorze ciemnoczerwonym. Doskonale nadaje się do spożywania na surowo oraz na różnego rodzaju przetwory.

Owoce jarzębiny – jakie mają właściwości i zastosowanie?

Owoce jarzębiny bogate są w wiele cennych składników, w tym witaminę C, E, K, A oraz witaminy z grupy B. Zawierają też miedź i magnez, a także kwasy organiczne, garbniki, beta-karoteny i wiele innych.

Dzięki obecności witaminy C owoc jarzębiny wspiera pracę układu immunologicznego, spowalnia starzenie się skóry, przyspiesza gojenie ran i reguluje produkcję kolagenu.

Owoce jarzębiny mają właściwości lecznicze, antybakteryjne i przeciwzapalne. Pozwalają uregulować pracę układu krwionośnego czy układu moczowego. Często wykorzystuje się je także przy biegunce, zaburzeniach trawienia czy zapaleniach w obrębie przewodu pokarmowego.

Warunki uprawy jarzębiny – co musisz wiedzieć?

Jarzębina nie jest wymagającą rośliną i może rosnąć nawet w cieniu, jednak nie owocuje wówczas zbyt obficie. Nie musimy też przesadnie zajmować się jej pielęgnacją.

Jeżeli sadzimy ją w celach dekoracyjnych lub ze względu na owoce, warto wybrać stanowisko słoneczne. Jest jednak wrażliwa na upał, dlatego warto zadbać o dodatkową osłonę ogrodu w postaci większych roślin. Jarzębina lubi rosnąć pojedynczo lub z zachowaniem odpowiednich odstępów. Jej luźna korona nie przysłania słońca, dlatego u jej podstaw z powodzeniem możemy posadzić drobne krzewy i inne, mniejsze rośliny.

Jarząb pospolity nie wymaga dużej ilości wody. Najlepiej rośnie w umiarkowanie wilgotnym podłożu, bez zastojów wody (gleby przepuszczalne i lekkie). Warto go jednak podlewać w okresach suszy. Jeżeli chcemy, by obficie owocował, dostarczajmy mu każdego roku porcję nawozu (szczególnie wówczas, gdy rośnie na ubogiej w składniki glebie).

Cięcie sanitarne jarzębiny najlepiej wykonać wczesną wiosną, po okresie kwitnienia. Wówczas usuwamy chore i suche gałęzie, skracamy nadmiernie wybujałe pędy i nadajemy koronie odpowiedni kształt. Pędy ścinamy nad rozgałęzieniem lub nad pąkiem, który jest skierowany na zewnątrz korony.

Jarzębina lubi odczyn gleby od umiarkowanie kwaśnego do lekko zasadowego. Drzewa te są też mrozoodporne. Pamiętajmy jednak, by przed zakupem wybranej odmiany, dokładnie sprawdzić jej wymagania.

Jak sadzić jarzębinę krok po kroku?

• Krok 1: Sprawdź stanowisko, oceń stan i właściwości gleby.
• Krok 2: Wykonaj odchwaszczanie, wykop dołek, który umożliwi swobodne wsadzenie rośliny i obsypanie bryły ziemią, wzrusz glebę na dnie i po bokach.
• Krok 3: Namocz bryłę korzeniową rośliny, rozluźnij korzenie, usuń chore pędy i liście (jeżeli takie występują)
• Krok 4: Na dno dołka wsyp trochę świeżej ziemi, umieść bryłę korzeniową i zasyp.
• Krok 5: Wokół dołka uformuj misę z ziemi i podlej roślinę (wtedy woda na pewno dotrze do korzeni).
• Krok 6: Wokół drzewa usyp warstwę ściółki z kory lub żwiru (ograniczy to rozwój chwastów i zapobiegnie nadmiernej utracie wody).

Kiedy sadzić jarzębinę i zbierać owoce?

Najlepszą porą na sadzenie i przesadzanie jarzębiny jest wiosna, zaraz po ostatnich przymrozkach, gdy ziemia jest już odmarznięta (przesadzanie lepiej znoszą młode drzewka).

Jarzębina kwitnie najczęściej na przełomie maja oraz czerwca, wydając liczne, białe kwiaty, a te następnie przekształcają się w owoce, które możemy zbierać jesienią, na przełomie września i października. Na to, jak długo utrzymują się na drzewie wpływają zarówno czynniki genetyczne gatunku, jak i warunki pogodowe.

Jarzębina na małej działce – jaki gatunek wybrać?

Jarząb pospolity może być zbyt przytłaczający w małym ogrodzie. Przedstawiamy więc kilka ciekawych odmian do małych ogródków:

• Jarząb pospolity Pendula,
• Jarząb jadalny Burka szczepiony na pniu,
• Aurea,
• Flanrock,
• Krasavica,
• Likjornaja,
• Pink Veil,
• Fastigiata.

Z czym sadzić jarzębinę?

Jarzębinę sadzi się jako solitery, szpalery i w małych grupach. Pod jej koroną można posadzić niezbyt duży krzew czy drzewka ozdobne. Pięknie prezentuje się też w kompozycji z berberysami, bukszpanem, trawami ozdobnymi czy lawendą u podstaw pnia. Jest chętnie wykorzystywana także w pasach zieleni miejskiej.