Najprostszym i najbardziej naturalnym sposobem rozmnażania roślin jest metoda generatywna. Czyli wysiew z pozyskanych od roślin nasion. Nie jest to jednak dobra metoda dla wszystkich grup botanicznych. Ponadto nie możemy przewidzieć do końca jakie cechy powtórzy potomstwo odmiany wyjściowej, matecznej. I tu wyłania się metoda wymyślona przez człowieka, ale nie kolidująca z przyrodą jaką jest szczepienie drzew owocowych. Poniżej przedstawimy jak to zrobić, jakie są metody szczepienia.
Co to jest szczepienie drzewek?
Szczepienie to złączenie rośliny szlachetnej (jej fragmentu) zwanej zrazem, z drugą rośliną zwaną podkładką.
Jakie są zalety szczepienia?
- Przede wszystkim możemy uzyskać w prosty sposób nowe, zdrowsze, mrozo-odporniejsze, o ładniejszych owocach gatunki, także w różnych formach: pienne, zwisające.
- możemy wpłynąć na docelowy wzrost drzewa dobierając odpowiednio rodzaj podkładki (karłowe, półkarłowe), które powodują również szybsze wejście drzew w okres owocowania.
- możemy przeszczepić starsze już rosnące drzewo nawet kilkoma pożądanymi odmianami. Cenią to szczególnie działkowcy, którzy mają małe ogrody i chcą mieć coś niespotykanego.
- możemy dostosować drzewa do panujących na danym stanowisku warunków glebowych (gleby lekkie, piaszczyste lub ciężkie, gliniaste) poprzez wybór odpowiedniej podkładki.
- można połączyć nawet dwie niezgodne fizjologicznie ze sobą części za pomocą tzw. wstawki, która dobrze zrasta się z jedną i drugą częścią rośliny (zraz i podkładka).
Podstawowym warunkiem powodzenia szczepienia jest odpowiednie dobranie jednorocznego zrazu odmiany szlachetnej i podkładki, chodzi o to aby ich powierzchnie ścięć były jednakowe i dobrze dopasowane w możliwie największym stopniu. Następnie obwiązuje się obie części taśmą foliową lub rafią i smaruje maścią ogrodniczą. Ponadto musi zachodzić zgodność fizjologiczna między zrazem a podkładką, czyli należy dobierać oba komponenty w ramach jednej grupy botanicznej. Spełniając wyżej wymienione warunki mamy bardzo duże szanse powodzenia.
Jak pobrać zrazy?
Najlepszym terminem na pobranie zrazów jest jesień. Należy je wtedy przechowywać w chłodnym i ciemnym miejscu typu piwnica. Powinny być przysypane wilgotnym piachem, tak by nie przemarzły. Jeśli nie mamy możliwości przechować je w takim miejscu to możemy również włożyć je do lodówki. Wcześniej trzeba je owinąć wilgotnym materiałem oraz folią. Można też ściąć zrazy z wczesnej wiosny, ale musi to być jeszcze zanim zaczną wypuszczać pąki. Dodatkowo trzeba się upewnić czy pęd taki nie jest przemarznięty.
Terminy szczepienia drzew i krzewów
Optymalnym czasem na szczepienie jest moment kiedy drzewa są w fazie zimowego spoczynku, jest to najczęściej styczeń-luty, jednak i marzec w przypadku jabłoni jest jeszcze dobrym terminem do szczepienia. Wybieramy do tego celu zawsze dzień pogodny i suchy. Używamy czystego i ostrego noża. Tak naprawdę termin zależy od zastosowanej metody szczepienia. Ponieważ można również w okresie letnim przeprowadzać tzw. okulizację drzew owocowych. Zakładamy wówczas tylko część zraza ze śpiącym oczkiem na podkładkę.
Rodzaje, metody szczepienia drzew owocowych:
- Szczepienie przez stosowanie – to podstawowe szczepienie, które polega na połączeniu ze sobą zraza i podkładki za pomocą cięcia pod ostrym kątem. Długość tego skośnego cięcia powinna wynosić ok 3 cm, aby powierzchnia styku obu nacięć była jak największa i obie części ściśle do siebie przylegały. Sprawdza się to w przypadku, gdy zraz i podkładka są bardzo podobnej grubości. Zabieg ten przeprowadza się najczęściej przed rozpoczęciem wegetacji roślin (marzec-kwiecień).
- Szczepienie przez stosowanie z nacięciem– jest zbliżone do poprzedniego z tą różnicą, że ma dodatkowe nacięcie, które zwiększa jeszcze powierzchnię styku obu płaszczyzn (zraza i podkładki).
- Szczepienie na klin– to nieco trudniejszy rodzaj szczepienia, odpowiedni w sytuacji, gdy zraz ma mniejszą średnicę niż podkładka. Zaletą tej metody jest to, że powstała rana jest znacznie mniejsza co nie powoduje (szczególnie u pestkowych) gumozy w miejscu zranienia. Ten zabieg najlepiej przeprowadzać w marcu zrazami w fazie spoczynku. Można ewentualnie ,choć rzadziej się to robi szczepić we wrześniu, gdy soki już pomału przestają krążyć, zrazami ściętymi bezpośrednio przed szczepieniem. Zraz trzeba przyciąć w trójkątny klin i umieścić w podobnym klinie, który formuje się z boku podkładki. Miazgi obu części powinny ściśle zetknąć się ze sobą, a założony zraz powinien sam utrzymać się w podkładce. Na końcu miejsce szczepienia obwiązuje się rafią i smaruje maścią ogrodniczą z pominięciem oczek.
- Szczepienie za korę – kożuchówka – zazwyczaj wykonuje się w przypadku starszych drzew o grubych konarach, gdy drzewo jest już nieproduktywne lub chcemy przeszczepić je inną wartościowszą odmianą. Zabieg ten wykonuje się w maju i najlepiej udaje się u drzew ziarnkowych. Podkładkę ścina się pod kątem prostym, następnie z boku nacina się korę na długości 3-5 cm. Rozchyla się korę i wciska zraz odpowiednio przycięty.
- Szczepienie za korę na przystawkę boczną – jest to sposób podobny do kożuchówki, z tym, że stosuje się go u drzew u których nie wskazane jest ścinanie podkładki (konarów), gdyż spowoduje to duże rany i potencjalne źródło zakażenia. Korę konaru nacina się w kształcie litery T i wsuwa w to nacięcie pod korę zraz. Zabieg ten można przeprowadzać w okresie kwiecień-maj stosując jednoroczne zrazy.
- innym rodzajem szczepienia jest metoda zwana okulizacją. Przeprowadza się ją w lecie najczęściej w terminie lipiec-wrzesień. Do tego sposobu nie używa się całego zrazu tylko jednego pąka liściowego (oczko) odmiany szlachetnej, które zakłada się za korę podkładki. Szerzej tą metodę rozmnażania drzewek owocowych opisaliśmy w tym artykule: Na czym polega okulizacja drzew owocowych?
Ważne!
Szczepienie zrazem najlepiej preferują jabłonie oraz niekiedy grusze, natomiast drzewka owocowe pestkowe (czereśnie, wiśnie, śliwy, morele, brzoskwinie) najlepiej okulizować w lecie, gdy soki w roślinie krążą najmocniej, co zwiększa szanse przyjęcia się.
źródło grafik: Jean-Yves Prat, Denis Retournard "Szczepienie drzew i krzewów owocowych i ozdobnych"
Ja szczepie nektarynki we Wrześniu i wszystko się dobrze przyjmuje i rośnie.
Myślę, że zrazy można równie dobrze pobierać wiosną – przed szczepieniem. Nie ma problemu z przechowaniem, nie ma problemu, że pędy zaatakuje jakiś grzyb. Przy naszych obecnych zimach raczej mało prawdopodobne jest przemarznięcie oczek do szczepienia.
Można ewentualnie pobrać zrazy 1-2 tygodnie wcześniej przed szczepieniem po to, żeby podkładka była nieco bardziej zaawansowana w rozwoju niż raz. To jest pożądane np. przy szczepieniu winorośli.